Podnosilac predstavke je u oktobru 1980. godine zaključio kupoprodajni ugovor i kupio dve parcele koje se nalaze u Krašićima u zoni morskog dobra. Na osnovu rešenja Osnovnog suda u Kotoru, podnosilac predstavke je upisan u Katastru nepokrenosti kao vlasnik navedenih parcela.

U oktobru 2006. godine država Crna Gora je podnela tužbu protiv podnosioca predstavke radi utvrđivanja prava svojine na delu predmetnih parcela, koji je u naravi predstavljao morsku obalu – pontu. U decembru 2014. godine, Osnovni sud u Kotoru je usvojio tužbeni zahtev i utvrdio da je država vlasnik predmetnih nepokretnosti. Prvostepeni sud je naveo da nije sporno da je podnosilac predstavke stekao pravo svojine na zakonit način, odnosno na osnovu kupoprodajnog ugovora iz 1980. godine. Ipak, utvrdio je da se sporno zemljište nalazi u zoni morskog dobra, pa stoga, na osnovu relevantnih odredbi Zakona o morskom dobru i Zakona o svojinsko-pravnim odnosima, predstavlja vlasništvo države. U bitnom je navedeno da su prava podnosioca predstavke prestala formiranjem granica morskog dobra, odnosno stupanjem na snagu ovih Zakona.

U postupku po žalbi, Viši sud u Podgorici je u septembru 2015.godine doneo presudu kojom je u delu izreke pod stavom prvim potvrdio presudu Osnovnog suda, a u delu koji se odnosi na predaju nepokretnosti u posed tužiocu, preinačio presudu i odbio tužbeni zahtev. Viši sud je utvrdio da predmetne nepokretnosti predstavljaju morsku obalu i kao takve ne mogu biti predmet privatne svojine. S druge strane, u presudi je navedeno da „tuženi ima zakonsko pravo korišćenja morskog dobra pod istim uslovima u skladu sa prostornim, urbanističkim planom sve do njegovog izuzimanja i u tom pravcu nije ni dužan da sa javnim preduzećem koje upravlja morskim dobrom zaključi ugovor o korišćenju morskog dobra“. U decembru 2015.godine Vrhovni sud je potvrdio presudu Višeg suda i odbio revizije kao neosnovane. Protiv navedenih presuda, podnosilac predstavke je podneo ustavnu žalbu, koja je odbijena od strane Ustavnog suda.

Pored navedenih postupaka, podnosilac predstavke je u oktobru 2016.godine podneo tužbu Osnovnom sudu u Kotoru protiv tužene države Crne Gore, sa zahtevom da se utvrdi da je tužilac-podnosilac predstavke „nosilac prava korišćenja, do izuzimanja“ na predmetnim parcelama, koje su u međuvremenu postale državno vlasništvo. U postupku koji je uslijedio, Osnovni sud u Kotoru je doneo presudu kojom je usvojen tužbeni zahtev podnosioca predstavke. Navedena presuda je potvrđena od strane Višeg suda u Podgorici i Vrhovnog suda. Na osnovu navedenih presuda, podnosilac predstavke je upisan u Listu nepokretnosti kao korisnik predmetnih parcela.

Podnosilac predstavke se žalio na povredu člana 1 Protokola br.1 uz Konvenciju zbog lišavanja prava na imovinu bez ikakve prethodne odluke u tom smislu i bez dobijanja naknade. U predstavci je istaknuto da je na osnovu opšteg akta (Zakona o morskom dobru) podnosilac predstavke lišen prava svojine, pri čemu prethodno nije utvrđen javni interes, niti je isplaćena pravična naknada. Istovremeno se pozvao na odredbe člana 58 Ustava Crne Gore, kojima je propisano da „niko ne može biti lišen ili ograničen u pravu svojine, osim kad to zahtijeva javni interes, uz pravičnu naknadu“.

Evropski sud je u svojoj presudi ispitivao pitanje prihvatljivosti predstavke ratione temporis, na koje je ukazano u izjašnjenju Kancelarije zastupnika. S obzirom na to da je Zakon o morskom dobru stupio na snagu 1992.godine, u pravnom izjašnjenju je istaknuto da je od tog momenta predmetna parcela – morska ponta, samim zakonom postala državna svojina. Kako se navedeni akt dogodio pre stupanja na snagu Konvencije u odnosu na Crnu Goru, konkretna predstavka je nespojiva ratione temporis. Evropski sud nije prihvatio ovo stanovište, imajući u vidu da podnosilac predstavke nije izgubio pravo svojine stupanjem na snagu predmetnog Zakona, već tek nakon sprovedenog sudskog postupka po tužbi države za utvrđivanje prava svojine, odnosno nakon stupanja Konvencije na snagu.

U odnosu na osnovanost predmeta, Evropski sud je ponovio da svako mešanje u mirno uživanje imovine mora biti zakonito. Pravni principi na kojima se zasniva lišenje imovine moraju biti dovoljno predvidljivi i jasni u svojoj primjeni. Za svako mešanje u imovinska prava mora se postići pravičan stepen proporcionalnosti između javnog interesa i osnovnih ljudskih prava pojedinca. Takođe, prema praksi Evropskog suda, nedostatak adekvatne kompenzacije kod oduzimanja imovine gotovo uvek predstavlja neproporcionalno mešanje.

Ispitujući okolnosti ovog predmeta, Evropski sud je utvrdio da je podnosilac predstavke bio vlasnik predmetnih parcela, koje su na osnovu presude nadležnog suda prešle u vlasništvo države. Samim tim, podnosilac predstavke je nesporno lišen prava svojine. Okolnost da je podnosilac predstavke ostao korisnik predmetnih parcela, ne menja činjenicu da je izgubio pravo svojine. Iako je domaćim propisima predviđena mogućnost oduzimanja imovine u korist države, istovremeno je propisano da bivši vlasnik ima pravo na pravičnu naknadu. Kada je u pitanju predvidljivost i preciznost pravnih principa, Evropski sud je primetio da je u presudama domaćih sudova navedeno da će podnosilac predstavke imati pravo na naknadu u slučaju izuzimanja zemljišta, pri čemu nije definisano na koji način će se sprovesti predmetni postupak eksproprijacije. Zakon o morskom dobru ne propisuje način na koji se sprovodi postupak izuzimanja kod slučaja kada je država već na osnovu sudske presude upisana kao vlasnik. Stoga, ostalo je nejasno da li će se i kada sprovesti postupak formalnog izuzimanja zemljišta, na osnovu kojeg bi podnosiocu predstavke bila isplaćena pravična naknada. U konkretnom predmetu je takođe ostalo nejasno u odnosu na koga bi se mogao sprovesti taj postupak, kod činjenice da je država već upisana kao vlasnik.

Usled navedenog, Evropski sud je utvrdio da predmetno miješanje nije bilo zakonito i nađena je povreda člana 1 Protokola br.1 uz Konvenciju. Podnosilac predstavke je podneo zahtev za naknadom troškova postupka pred domaćim sudovima, u iznosu od 10.268,81 €, kao i zahtev za troškovima postupka pred Evropskim sudom. Evropski sud je našao opravdanim da dosudi iznos od 5.400,00 € na ime svih troškova i izdataka.

Preuzmite presudu u pdf formatu

EVROPSKI SUD ZA LJUDSKA PRAVA

DRUGO ODJELJENJE

PREDMET NEŠIĆ protiv CRNE GORE

(Predstavka br. 12131/18)

PRESUDA

Član 1 Protokola br.1• Lišavanje imovine • Podnosilac predstavke je zakonito stekao zemljište koje je proglašeno državnom svojinom u skladu sa zakonom koji reguliše zemljište koje se nalazi na morskoj obali • Podnosilac predstavke je proglašen nosiocem prava korišćenja zemljišta sve do njegovog izuzimanja • Odsustvo pravične naknade uprkos pravu na pravičnu naknadu koje je propisano zakonom • Nedostatak jasnoće relevantnog prava

STRAZBUR

9. jun 2020.godine

PRAVOSNAŽNA

9. septembar 2020.godine

Ova presuda će postati pravosnažna u okolnostima koje su navedene u članu 44 stav 2 Konvencije. Ona može biti predmet redakcijske izmjene.

U predmetu Nešić protiv Crne Gore, Evropski sud za ljudska prava (Drugo odjeljenje), na zaseijedanju Vijeća u sastavu:

Robert Spano, predsjednik,
Marko Bošnjak,
Valeriu Griţco,
Ivana Jelić,
Arnfinn Bårdsen,
Saadet Yüksel,
Peeter Roosma, sudije,
i Stanley Naismith, registrar odjeljenja,

Imajući u vidu: predstavku protiv Crne Gore koja je podnijeta Sudu na osnovu člana 34 Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljem tekstu: „Konvencija”) od strane srpskog državljanina, g-dina Ilije Nešića (u daljem tekstu: „podnosilac predstavke”), 3. marta 2018. godine; odluku da se obavijesti Vlada Crne Gore (u daljem tekstu: „Vlada”) o žalbi koja se tiče imovinskih prava podnosioca predstavke;

izjašnjenja stranaka;

nedostatak bilo kakve želje od strane Vlade Srbije za miješanjem u konkretnom predmetu, nakon što je obaviještena, na osnovu člana 36 stav 1 Konvencije i Pravila 44 stav 1 (a) Poslovnika Suda, o ovom pravu; Nakon vijećanja na sjednici bez prisustva javnosti, održanoj 12. maja godine, donosi sljedeću presudu, koja je usvojena toga dana:

UVOD

Predstavka se tiče podnosioca predstavke koji je lišen imovine bez donošenja ikakve prethodne pojedinačne odluke u tom smislu i bez dosuđivanja pravične naknade zbog tog lišavanja.

ČINJENICE

Podnosilac predstavke je rođen 1931. godine i živi u Tivtu. Njega je zastupao g-din Z. Miljanić, advokat iz Tivta.
Vladu je zastupala njihova zastupnica, g-đa V. Pavličić.
Činjenice ovog predmeta, kako su ih podnijele stranke, mogu se rezimirati kako slijedi.

I. SPORNE ZEMLJIŠNE PARCELE I PREDMETNI PARNIČNI POSTUPAK

Dana 21. oktobra 1980. godine podnosilac predstavke je od fizičkog lica kupio dvije zemljišne parcele, upisane pod brojevima 697/1 i 698/1. Dana 22. oktobra 1980. godine, u skladu sa relevantnom odlukom u tom smislu, podnosilac predstavke je upisan kao njihov vlasnik u Katastru nepokretnosti.
Vremenom su se mijenjale numeracija i veličina zemljišnih parcela. Tako je parcela br. 698/1 podijeljena na nekoliko zemljišnih parcela, uključujući parcele pod brojevima 955/3 i 955/4.
Dana 17. oktobra 2006. godine država je pokrenula parnični postupak protiv podnosioca predstavke sa zahtjevom da bude priznata kao vlasnik parcela br. 955/3 i 955/4.
U toku postupaka, dana 1. oktobra 2014. godine, Osnovni sud u Kotoru je izlaskom na lice mjesta utvrdio da su se sporne zemljišne parcele nalazile na samoj obali mora.
Dana 19. decembra 2014. godine sud je presudio u korist države. Sud je utvrdio da nije bilo sporno da je podnosilac predstavke postao vlasnik predmetnih zemljišnih parcela na zakonit način, na osnovu ugovora o kupoprodaji koji je zaključen 1980. godine. Takođe je utvrdio da se navedene zemljišne parcele nalaze u zoni morskog dobra – konkretno, predstavljaju samu morsku obalu i sastoje se dijelom od betonirane plaže, a dijelom od marine. Stoga, to je bila državna svojina na osnovu članova 2 i 4 Zakona o morskom dobru kao i članova 11 i 13 Zakona o državnoj imovini. Nadalje, na osnovu članova 10 i 11 Zakona o državnoj imovini, morska obala i morsko dobro su predstavljali javno dobro u opštoj upotrebi koje niko ne može imati u posjedu, jer u protivnom morsko dobro ne bi služilo iskorišćavanju mora, za pomorski saobraćaj i ribolov što je njegova osnovna svrha i namjena. Sud je precizirao da su prava podnosioca predstavke prestala formiranjem granica morskog dobra - tj. sporne parcele su postale državna svojina kada su pomenuti zakoni stupili na snagu.
Nakon što je podnosilac predstavke uložio žalbu, 25. septembra 2015. godine, Viši sud u Podgorici je potvrdio prvostepenu presudu, u suštini pozivajući se na obrazloženje Osnovnog suda. Viši sud je takođe precizirao da podnosilac predstavke zadržava pravo korišćenja na predmetnoj nepokretnosti „sve do njegovog izuzimanja”.
Nakon revizije koju je podnio podnosilac predstavke, 16. decembra 2015. godine Vrhovni sud je potvrdio presudu Višeg suda, pozivajući se na isto obrazloženje.
Dana 23. oktobra 2017. godine Ustavni sud je odbio ustavnu žalbu koja je podnijeta od strane podnosioca predstavke. Kada je u pitanju njegova žalba u odnosu na član 1 Protokola br. 1, taj sud je utvrdio sljedeće:

“Pravo svojine, Ustavni sud štiti na način da organima državne vlasti, zabranjuje ograničenje ili oduzimanje tog prava, osim ako je ograničavanje ili oduzimanje zasnovano na zakonu. ... Imajući u vidu sadržaj prava svojine ..., utvrđenja iznesena u obrazloženju ove odluke i predmet spora koji je prethodio ustavnosudskom postupku, ocjena je Ustavnog suda da podnosiocu nije povrijeđeno pravo iz ... člana 1 Protokola br. 1.”

II. DRUGE RELEVANTNE ČINJENICE

Dana 14. oktobra 2016. godine podnosilac predstavke je pokrenuo postupak protiv države, tražeći da on bude upisan kao nosilac prava korišćenja dvije zemljišne parcele do njihovog izuzimanja.
Dana 13. aprila 2017. godine Osnovni sud u Kotoru je presudio u korist podnosioca predstavke, utvrđujući da on ima preče pravo korišćenja spornog zemljišta do njegovog izuzimanja. Sud je ponovio stanovišta iz svog obrazloženja presude od 19. decembra 2014. godine (vidjeti gornji stav 9), i pozivajući se na član 30 Zakona o morskom dobru, naveo da nekadašnji zakoniti vlasnici imaju pravo na naknadu po propisima o eksproprijaciji.
Ova presuda je potvrđena 12. januara i 6. juna 2018. godine, pojedinačno, od strane Višeg suda i Vrhovnog suda, koji su se pozivali na razloge prvostepenog suda.
Kao što se može primijetiti iz relevantnog prepisa Lista nepokretnosti od 13. juna 2019. godine, država je upisana kao jedini vlasnik sporne nepokretnosti, a podnosilac predstavke je upisan kao nosilac prava korišćenja.

RELEVANTNI ZAKONSKI OKVIR

I. USTAV REPUBLIKE CRNE GORE IZ 1992. GODINE; (OBJAVLJEN U SLUŽBENOM LISTU REPUBLIKE CRNE GORE – „SL.RCG“ – BR. 048/92)

Članom 45 Ustava iz 1992. godine jamčilo se pravo na svojinu. Konkretno, predviđalo se da niko ne može biti lišen prava svojine niti mu se pravo svojine može ograničiti, osim kada to zahtijeva javni interes utvrđen zakonom ili na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

II. USTAV CRNE GORE IZ 2007. GODINE; (OBJAVLJEN U SLUŽBENOM LISTU CRNE GORE – „SL.CG“ - BR. 001/07 I 038/13)

Članom 58 Ustava iz 2007. godine jemči se pravo svojine. Konkretno, predviđa se da niko ne može biti lišen ili ograničen prava svojine, osim kada to zahtijeva javni interes, uz pravičnu naknadu. Takođe se predviđa da su prirodna bogatstva i dobra u opštoj upotrebi u državnoj svojini.

III. ZAKON O OSNOVAMA SVOJINSKO-PRAVNIH ODNOSA IZ 1980.GODINE; (OBJAVLJEN U SLUŽBENOM LISTU SOCIJALISTIČKE FEDERATIVNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE BR. 006/80 I 036/90; SLUŽBENI LIST SOCIJALISTIČKE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE BR. 029/96; I „SL.RCG“ BR. 052/04)

Ovim zakonom su detaljno bila uređena imovinska prava. Članom 3 se predviđalo, inter alia, da vlasnik ima pravo da svoju stvar drži, da se njome koristi i da njome raspolaže u granicama određenim zakonom i da je svako dužan da se uzdržava od povrede prava svojine drugih lica. Članom 8 se predviđalo da se pravo svojine može oduzeti ili ograničiti samo pod uslovima propisanim zakonom u skladu sa Ustavom. Članom 20 se previđalo da se pravo svojine stiče po samom zakonu, na osnovu pravnog posla i nasleđivanjem ili odlukom državnog organa, na način i pod uslovima određenim zakonom.

IV. ZAKON O SVOJINSKO-PRAVNIM ODNOSIMA IZ 2009. GODINE; (OBJAVLJEN U „SL.CG“ BR. 19/09)

Zakon o svojinsko- pravnim odnosima iz 2009. godine je zamijenio Zakon o osnovama svojinsko- pravnih odnosa iz 1980. godine. Međutim, član 6 tog Zakona je suštinski identičan sa sadržajem člana 3 Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa iz 1980. godine. Članom 10 se predviđa, inter alia, da se pravo svojine može ograničiti u skladu sa zakonom te da niko ne može biti lišen prava svojine, osim kad to zahtijeva javni interes i uz pravičnu naknadu.
Članom 20 se predviđa da „dobra od opšteg interesa” uživaju posebnu zaštitu u skladu sa zakonom; takva dobra podrazumijevaju prirodna bogatstva, dobra u opštoj upotrebi, i morsko dobro.

V. ZAKON O MORSKOM DOBRU; (OBJAVLJEN U „SL.RCG“ BR.014/92, 059/92, 027/94, „SL.CG“ BR. 051/08, 021/09, 073/10 I 040/11)

Članom 2 se predviđa da morsko dobro uključuje morsku obalu. Članom 3 morska obala se, u smislu ovog zakona, definiše kao pojas kopna ograničen linijom do koje dopiru najveći talasi za vrijeme najjačeg nevremena, a koji je širok najmanje šest metara. Skupština Crne Gore može utvrditi širinu morske obale za pojedina područja i preko utvrđene granice. Članom 4 se predviđa da je morsko dobro u državnoj svojini, ali da se izuzetno, na dijelu morske obale, iz člana 3 stav 3 ovog Zakona, može uspostaviti i privatna svojina u skladu s odlukom Skupštine.
Članom 30 se predviđa da vlasnicima zemljišta na morskom dobru koje je stečeno na pravno valjan način do dana stupanja na snagu ovog Zakona i upisano u zemljišne ili druge knjige o evidenciji nepokretnosti kao privatna svojina u slučaju njegovog izuzimanja imaju pravo na naknadu po propisima o eksproprijaciji. Oni takođe imaju preče pravo korišćenja morskog dobra, pod istim uslovima u skladu sa prostornim, odnosno urbanističkim planom.
Ovaj Zakon je stupio na snagu 11. aprila 1992. godine.

VI. ZAKON O DRŽAVNOJ IMOVINI; (OBJAVLJEN U „SL.CG“ BR.021/09 I 040/11)

Ovaj Zakon je stupio na snagu 28. marta 2009. godine i zamijenio je član 4 Zakona o morskom dobru iz 1992. godine. Međutim, članovi 10, 11 i 13 ovog Zakona, zajedno, predviđaju, inter alia, da morsko dobro, uključujući zemljišne parcele, morsku obalu i kupališta u državnoj svojini, predstavljaju zajednička dobra kojima raspolaže Crna Gora. Članom 9 se predviđa da prirodna bogatstva i dobra u opštoj upotrebi ne mogu biti objekti privatne svojine.

VII. ZAKON O EKSPROPRIJACIJI IZ 2000. GODINE; (OBJAVLJEN U „SL.RCG“ BR. 55/00, 12/02, 28/06, I U „SL.CG“ BR. 21/08)

Članom 1 se eksproprijacija definiše kao lišenje ili ograničenje prava svojine na nepokretnostima kada to zahtijeva javni interes, uz pravičnu naknadu. Javni interes za eksproprijaciju nepokretnosti „utvrđuje se zakonom, ili na osnovu zakona”.
Članom 7 se predviđa da se eksproprijacija može vršiti za potrebe države, opštine, državnih fondova i privrednih društava u većinskom vlasništvu države koja obavljaju djelatnosti od javnog interesa.
U članu 14 navode se detalji u smislu utvrđivanja pojma javnog interesa. Konkretno, ako javni interes za eksproprijaciju nepokretnosti nije utvrđen posebnim zakonom, javni interes može utvrditi i Vlada Crne Gore. Predlog za utvrđivanje javnog interesa za eksproprijaciju podnosi lice koje, prema odredbama ovog zakona, može biti korisnik eksproprijacije. Predlog mora sadržati, inter alia, iznos koji treba da se isplati u vidu pravične naknade. Vlada je dužna da po predlogu za utvrđivanje javnog interesa odluči u roku od trideset dana. U formulisanju iste odluke, gdje se definiše javni interes za predmetnu eksproprijaciju, Vlada takođe mora utvrditi korisnika eksproprijacije.
Članom 19 se predviđa da predlog za eksproprijaciju može podnijeti korisnik eksproprijacije tek pošto je, u skladu sa zakonom, utvrđen javni interes za eksproprijaciju nepokretnosti.
Članom 25 se predviđa, inter alia, da se rješenjem o eksproprijaciji moraju identifikovati: korisnik eksproprijacije, nepokretnost koja se ekspropriše i vlasnik nepokretnosti.
Članovi 35-60 predviđaju detalje u pogledu vrste i iznosa moguće pravične naknade.

PRAVO

I. NAVODNA POVREDA ČLANA 1 PROTOKOLA BR. 1 UZ KONVENCIJU

Podnosilac predstavke se žalio na osnovu člana 1 Protokola br. 1 uz Konvenciju da je lišen svoje imovine bez donošenja bilo kakve prethodne pojedinačne odluke u tom smislu i bez dosuđivanja adekvatne pravične naknade. Navedeni član glasi kako slijedi:

“Svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine. Niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava.

Prethodne odredbe, međutim, ni na koji način ne utiču na pravo države da primjenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu s opštim interesima ili da bi obezbijedila naplatu poreza ili drugih dažbina i kazni.”

Vlada je osporila žalbe podnosioca predstavke.

A. Prihvatljivost

1. Usaglašenost ratione temporis

Vlada je navela da su sporne zemljišne parcele postale državna svojina samim Zakonom o morskom dobru iz 1992. godine. S obzirom na to da je relevantni zakon stupio na snagu prije stupanja na snagu Konvencije u odnosu na Crnu Goru, i imajući u vidu da je lišavanje imovine bilo trenutni čin, predstavka je bila neusaglašena ratione temporis.
Podnosilac predstavke je tvrdio da se suštinska povreda prava desila u septembru 2015. godine, kada je prvostepena presuda, kojom je podnosilac predstavke lišen svoje imovine, postala pravosnažna. Predstavka je, stoga, bila usaglašena ratione temporis.
Relevantni principi u tom pogledu su ustanovljeni, na primjer, u Broniowski protiv Poljske (odl.) [VV], br. 31443/96, stavovi 74-77, 19. decembar 2002. godine. Sud ponavlja, naročito, da u cilju utvrđivanja svoje vremenske nadležnosti od suštinske je važnosti da se identifikuje, u svakom konkretnom predmetu, tačno vrijeme navodnog miješanja. U tom cilju, Sud mora uzeti u obzir i činjenice na koje se podnosilac predstavke žali i obim konvencijskih prava koja su navodno povrijeđena (vidjeti Blečić protiv Hrvatske [VV], br. 59532/00, stav 82, ECHR 2006-III).
Vraćajući se na konkretan predmet, Sud najprije primjećuje da je podnosilac predstavke zakonito pribavio predmetne zemljišne parcele 1980. godine i ostao njihov upisani vlasnik dugo nakon 3. marta 2004. godine, kada je Konvencija stupila na snagu u odnosu na Crnu Goru (suprotno u predmetu Petrović i drugi protiv Crne Gore, br. 18116/15, stav 31, 17. jul 2018. godine, u kojem predak podnosilaca predstavke 1997. godine više nije bio upisan kao vlasnik sporne nepokretnosti).
Sud dalje primjećuje da država nije bila automatski upisana kao vlasnik zemljišta, samo na osnovu Zakona o morskom dobru i Zakona o državnoj imovini; već je morala da pokrene postupke protiv podnosioca predstavke radi utvrđivanja njenog prava u tom pogledu. Tek nakon što su sudovi presudili u njenu korist država je proglašena vlasnikom spornih parcela, i na osnovu takve odluke je upisana kao vlasnik u Katastru nepokretnosti. Očigledno je na osnovu spisa predmeta da su odluke domaćih sudova bile jedine donesene odluke koje su se odnosile na vlasništvo zemljišnih parcela, i da su sve te odluke donijete nakon što je Konvencija stupila na snagu u odnosu na tuženu državu (suprotno od Blečić, gore citiran, stavovi 83-85; vidjeti, takođe, mutatis mutandis, Turgut i drugi protiv Turske, br.1411/03, stavovi 72-73 i 75, 8. jul 2008. godine).
Konačno, podnosilac predstavke se takođe žalio i na činjenicu da mu država nije isplatila pravičnu naknadu za navedene zemljišne parcele – propust koji se tek treba ispraviti, što znači da je njegova situacija trajne prirode (vidjeti, mutatis mutandis, Almeida Garrett, Mascarenhas Falcão i drugi protiv Portugala, br. 29813/96 i 30229/96, stavovi 41-43, ECHR 2000-I, i Broniowski, gore citiran, stav 76).
Stoga, prigovor Vlade se u ovom pogledu mora odbiti.

2. Zaključak Suda

Sud primjećuje da predstavka nije očigledno neosnovana ni neprihvatljiva po bilo kom drugom osnovu navedenom u članu 35 Konvencije. Stoga, mora se proglasiti prihvatljivom.

B. Osnovanost

1. Podnesci stranaka

(a) Podnosilac predstavke

Podnosilac predstavke je potvrdio svoju žalbu. Konkretno, on je bio lišen svih svojinskih prava na predmetnoj nepokretnosti i de facto i de iure, s obzirom da je tužena država proglašena jedinim vlasnikom predmetne nepokretnosti bez ikakve isplaćene pravične naknade, suprotno članu 30 Zakona o morskom dobru. Takvo miješanje države u imovinska prava podnosioca predstavke ni na koji način nije bilo opravdano. Naknadni postupci, koji su bili usmjereni na utvrđivanje njegovog prava korišćenja predmetne nepokretnosti, nisu bili od značaja, s obzirom na to da je država ostala njen jedini i isključivi vlasnik. Naveo je da je njegovo pravo na imovinu, koje je garantovano Konvencijom, usljed toga bilo povrijeđeno.

(b) Vlada

Vlada nije sporila da je došlo do miješanja u imovinska prava podnosioca predstavke. Međutim, navedeno je da je to miješanje predstavljalo kontrolu korišćenja imovine. Naime, iako je država bila upisana kao vlasnik predmetnih zemljišnih parcela, podnosilac predstavke je imao državinu i pravo korišćenja do izuzimanja, na osnovu člana 30 Zakona o morskom dobru. Stoga, činjenica da je država upisana kao vlasnik nije bila od značaja, ako se uzme u obzir da nisu preduzete nikakve radnje kojim bi se de facto iste oduzele podnosiocu predstavke.
Ovo miješanje je bilo zakonito, imajući u vidu činjenicu da svi relevantni zakoni predviđaju da je zona morskog dobra, uključujući i morsku obalu, prirodno bogatstvo, koje može biti samo u svojini države. Miješanje je takođe imalo legitiman cilj očuvanja životne sredine – tj. obalskog pojasa, što spada u okvire javnog interesa.
Konačno, miješanje je bilo srazmjerno, s obzirom da regionalna politika planiranja i zaštite životne sredine (u pogledu preovladavajućeg opšteg interesa zajednice) daje državi široko polje slobodne procjene.
Vlada je takođe navela da su postojale posebne okolnosti kojima se opravdava odsustvo naknade, s obzirom na to da je podnosilac predstavke ostao zakoniti korisnik predmetne nepokretnosti do njenog izuzimanja. U slučaju faktičkog izuzimanja zemljišta biće pokrenut postupak eksproprijacije i njemu će biti isplaćena naknada u skladu sa zakonom.

2. Procjena Suda

(a) Relevantni principi

Relevantni principi su ustanovljeni u Vistiņš i Perepjolkins protiv Letonije [VV] (br. 71243/01, stav 93, stavovi 95-99 i stavovi 108-114, 25. oktobar 2012. godine) i Hutten-Czapska protiv Poljske [VV] (br. 35014/97, stavovi 163-168, ECHR 2006-VIII).
Konkretno, svako miješanje javnih vlasti u mirno uživanje imovine treba biti zakonito. Međutim, postojanje pravnog osnova u domaćem zakonodavstvu nije dovoljno, samo po sebi, da zadovolji principe zakonitosti. Uz ovo, pravni principi na kojima se zasniva lišavanje imovine moraju biti dovoljno dostupni, precizni i predvidljivi u njihovoj primjeni (vidjeti gore citirane predmete Vistiņš i Perepjolkins, stavovi 96-97, i Hutten-Czapska, stav 163). Neizvjesnost – bilo da je zakonodavne ili administrativne prirode ili da proističe iz prakse koju primjenjuju nadležni organi – faktor je koji se uzima u obzir pri procjeni postupanja države. Zaista, kada je riječ o pitanju koje se tiče opšteg interesa, dužnost je javnih vlasti da reaguju blagovremeno, na odgovarajući i dosljedan način (vidjeti Hutten-Czapska, gore citiran, stav 168 in fine; Fleri Soler i Camilleri protiv Malte, br.35349/05, stav 70 in fine, ECHR 2006-X; Broniowski protiv Poljske [VV], br.31443/96, stav 151, ECHR 2004-V; i, mutatis mutandis, Belvedere Alberghiera S.r.l. protiv Italije, br.31524/96, stav 58, ECHR 2000-VI).
Čak iako se sprovede „pod uslovima propisanim zakonom” – što podrazumijeva odsustvo arbitrarnosti – i u javnom interesu, miješanje u pravo na mirno uživanje imovine, mora uvijek uspostaviti „pravičnu ravnotežu“ između zahtjeva opšteg interesa zajednice i zahtjeva zaštite osnovnih prava pojedinca. Konkretno, mora postojati razuman odnos srazmjernosti između upotrijebljenih sredstava i cilja koji se teži ostvariti bilo kojom mjerom kojom se neko lice lišava prava na svojinu (vidjeti Vistiņš i Perepjolkins, gore citiran, stav 108). Uslovi kompenzacije na osnovu relevantnog zakonodavstva su od značaja pri procjeni da li je sporna mjera ispoštovala neophodnu pravičnu ravnotežu i naročito, da li je tom mjerom nametnut neproporcionalan teret podnosiocima predstavke. Sud je već ustanovio da bi oduzimanje imovine bez plaćanja naknade koja je razumna u odnosu na njenu vrijednost, uobičajeno predstavljalo nesrazmjerno miješanje (ibid., stav 110).

(b) Procjena Suda

Sud primjećuje da je podnosilac predstavke bio zakoniti vlasnik spornih zemljišnih parcela i da je bio upisan kao takav sve dok domaći sudovi nisu presudili u korist države, nakon čega je država upisana kao njihov vlasnik. Stoga, Sud smatra da je na osnovu odluka domaćih sudova i upisa prava svojine na državu podnosilac predstavke bio lišen svoje imovine. Njegovo kontinuirano pravo korišćenja predmetnih parcela ne mijenja ovu činjenicu, s obzirom na to da je izgubio svoje pravo vlasništva. Stoga, u konkretnom predmetu, postoji miješanje u pravo podnosioca predstavke na mirno uživanje njegove svojine, koje predstavlja „lišavanje imovine“ u smislu značenja druge rečenice prvog stava člana 1 Protokola br. 1.
Nadalje se primjećuje da se Ustavom iz 2007. godine predviđa da su prirodna bogatstva i dobra u opštoj upotrebi u državnoj svojini. Zakonom o morskom dobru iz 1992. godine predviđa se da je morsko dobro, uključujući i morsku obalu, državna svojina, što je takođe predviđeno na osnovu Zakona o državnoj imovini iz 2009. godine. Dakle, postoji pravni osnov u domaćem zakonodavstvu da država postane vlasnik predmetnog zemljišta.
Međutim, takođe se primjećuje da oba Ustava dosljedno predviđaju da se pravo svojine može ograničiti samo uz pravičnu naknadu (vidjeti gore stavove 17-18). Oba zakona o svojinsko-pravnim odnosima predviđaju, indirektno ili direktno, isplatu pravične naknade kada su vlasnici lišeni svoje svojine. Naročito, Zakon o svojinsko-pravnim odnosima iz 1980. godine je upućivao na Ustav u tom pogledu, dok je Zakon o svojinsko-pravnim odnosima iz 2009. godine izričito predviđao pravičnu naknadu kada su vlasnici lišeni svog prava svojine (vidjeti gore stavove 19-20). Zakon o eksproprijaciji iz 2000. godine takođe predviđa naknadu (vidjeti gore stav 26). Konačno, Zakonom o morskom dobru takođe se predviđa da bi zakoniti privatni vlasnici zemljišnih parcela u zoni morskog dobra trebalo da dobiju naknadu u slučaju izuzimanja u skladu sa odredbama o eksproprijaciji (vidjeti gore stav 23). Stoga, iako se relevantnim zakonodavstvom dopušta državi da postane vlasnik predmetnih zemljišnih parcela, njime se takođe predviđa pravo podnosioca predstavke na pravičnu naknadu. U konkretnom predmetu, država nikada nije osporila navode podnosioca predstavke, u domaćim postupcima niti pred ovim Sudom, da on nije nikada primio bilo kakvu pravičnu naknadu.
Nadalje, kao što je gore primijećeno, postojanje pravnog osnova u domaćem zakonodavstvu nije, samo po sebi, dovoljno da zadovolji princip zakonitosti. Dodatno, pravna načela na kojima se zasniva lišavanje imovine treba da budu dovoljno dostupna, precizna i predvidljiva u svojoj primjeni (vidjeti gore stav 48). Sud primjećuje u ovom pogledu da je Vlada tvrdila da bi u slučaju izuzimanja podnosilac predstavke imao pravo na pravičnu naknadu u skladu sa odredbama o eksproprijaciji, a prema Zakonu o morskom dobru. Međutim, ostaje nejasno šta eksproprijacija zaista znači u ovom kontekstu: domaći sudovi su ukazali da je podnosilac predstavke izgubio pravo svojine ex lege, ali je takođe očigledno da je dalji postupak bio potreban da bi se formalizovao upis države, kao i da bi se utvrdila naknada, a čak i nakon sudskih odluka izvodi se zaključak da se izuzimanje putem formalne eksproprijacije još uvijek nije desilo. Izgleda da Vladini navodi i odredba Zakona o morskom dobru u tom pogledu upućuju da se može dogoditi da do formalne eksproprijacije uopšte i ne dođe, u kojem slučaju podnosilac predstavke ne bi primio bilo kakvu pravičnu naknadu, što je u potpunoj suprotnosti sa svim ostalim zakonskim odredbama kojima se predviđa pravična naknada u slučajevima lišavanja imovine. Samim Zakonom o morskom dobru se ne predviđaju detalji o tome kada, i da li uopšte, postoji obaveza sprovođenja formalne eksproprijacije zemljišnih parcela u zoni morskog dobra. Stoga, nejasno je da li i kada će se postupak formalne eksproprijacije sprovesti. Konačno, ostaje nejasno u konkretnom predmetu u pogledu koga bi se takva eksproprijacija sprovela, ukoliko se uzme u obzir da podnosilac predstavke nije više vlasnik predmetnih zemljišnih parcela.
S obzirom na gore navedeno, Sud utvrđuje da navedeno miješanje nije bilo u skladu sa zakonom. Stoga, došlo je do povrede člana 1 Protokola br. 1.

II. PRIMJENA ČLANA 41 KONVENCIJE

Članom 41 Konvencije se predviđa:

„Kada Sud utvrdi prekršaj Konvencije ili protokola uz nju, a unutrašnje pravo Visoke strane ugovornice u pitanju omogućava samo djelimičnu odštetu, Sud će, ako je to potrebno, pružiti pravično zadovoljenje oštećenoj strani.”

A. Šteta

Podnosilac predstavke nije podnio zahtjev u pogledu materijalne ili nematerijalne štete. Sud, stoga, ne dodjeljuje naknadu po ovom osnovu.

B. Troškovi i izdaci

Podnosilac predstavke je tražio 10.268,81 eura za troškove i izdatke koje je pretrpio pred domaćim sudovima. On je takođe tražio troškove koje je pretrpio pred Sudom, čiju visinu je ostavio na procjenu Sudu.
Vlada je osporila zahtjev podnosioca predstavke kao neosnovan i pretjeran – naročito ako se uzme u obzir da je on uspio u postupku radi upisa prava korišćenja predmetnih zemljišnih parcela, i da su mu u skladu s tim, bili dodijeljeni sudski troškovi.
Prema praksi Suda, podnosilac predstavke ima pravo na naknadu troškova i izdataka samo u mjeri u kojoj je dokazano da su oni stvarno i nužno nastali i da su razumni po pitanju iznosa. U konkretnom predmetu, nakon što je razmotrio dokumentaciju koju je imao na raspolaganju i na osnovu gore navedenih kriterijuma, Sud smatra razumnim da dodijeli podnosiocu predstavke ukupan iznos od 4.150,00 eura za troškove i izdatke u domaćim postupcima, i 1.250,00 eura za postupke koji su vođeni pred Sudom – odnosno 5.400,00 eura, kao naknadu za sve troškove, uvećano za bilo koje poreze koji se mogu naplatiti podnosiocu predstavke.

C. Zatezna kamata

Sud smatra da je prikladno da zatezna kamatna stopa bude zasnovana na najnižoj kamatnoj stopi Evropske centralne banke uz dodatak od tri procentna poena.

IZ TIH RAZLOGA, SUD, JEDNOGLASNO

Proglašava predstavku prihvatljivom;
Utvrđuje da je došlo do povrede člana 1 Protokola br. 1 uz Konvenciju;
Utvrđuje

(a) da tužena država treba da plati podnosiocu predstavke, u roku od tri mjeseca od dana pravosnažnosti presude, u skladu sa članom 44 stav 2 Konvencije, iznos od 5.400,00 eura (pet hiljada i četiri stotine eura), uvećano za bilo koje poreze koji se mogu naplatiti podnosiocu predstavke, na ime troškova i izdataka;

(b) da za period od isteka navedena tri mjeseca do izmirenja treba isplatiti običnu kamatu na gore navedeni iznos po stopi koja je jednaka marginalnoj kamatnoj stopi Evropske centralne banke tokom perioda docnje, uz dodatak od tri procentna poena;

Odbija ostatak zahtjeva podnosioca predstavke za pravičnim zadovoljenjem.

Sačinjeno na engleskom jeziku i dostavljeno u pisanoj formi, 9. juna 2020. godine u skladu sa Pravilom 77 stavovi 2 i 3 Poslovnika Suda.

Stanley Naismith Robert Spano

registar predsjednik

____________________________________________
Prevod presude preuzet sa https://sudovi.me/vrhs/sadrzaj/NQN9

SECOND SECTION

CASE OF NEŠIĆ v. MONTENEGRO

(Application no. 12131/18)

JUDGMENT

Art 1 P1 • Deprivation of property • Applicant’s lawfully acquired land declared State property according to the legislation on land situated on the seacoast • Applicant declared the user of the land until dispossession • Absence of compensation despite right to compensation provided by law • Lack of clarity of the relevant law

STRASBOURG

9 June 2020

FINAL

09/09/2020

This Judgment has become final under Article 44 § 2 of the Convention. It may be subject to editorial revision.

In the case of Nešić v. Montenegro, The European Court of Human Rights (Second Section), sitting as a Chamber composed of:

Robert Spano, President,
Marko Bošnjak,
Valeriu Griţco,
Ivana Jelić,
Arnfinn Bårdsen,
Saadet Yüksel,
Peeter Roosma, judges,
and Stanley Naismith, Section Registrar,

Having regard to:

the application against Montenegro lodged with the Court under Article 34 of the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms (“the Convention”) by a Serbian national, Mr Ilija Nešić (“the applicant”), on 3 March 2018;

the decision to give notice to the Montenegrin Government (“the Government”) of the complaint concerning the applicant’s property rights;

the parties’ observations;

the lack of any wish on the part of the Government of Serbia to intervene in the present case, after being notified under Article 36 § 1 of the Convention and Rule 44 § 1 (a) of the Rules of Court of their right to do so;

Having deliberated in private on 12 May 2020,

Delivers the following judgment, which was adopted on that date:

INTRODUCTION

1. The application concerns the applicant being deprived of property without any prior individual decision having been delivered to that effect and without his being awarded any compensation for that deprivation.

THE FACTS

2. The applicant was born in 1931 and lives in Tivat. He was represented by Mr Z. Miljanić, a lawyer practising in Tivat.

3. The Government were represented by their Agent, Ms V. Pavličić.

4. The facts of the case, as submitted by the parties, may be summarised as follows.

THE LAND AT ISSUE AND THE ENSUING CIVIL PROCEEDINGS

5. On 21 October 1980 the applicant bought two plots of land, registered as nos. 697/1 and 698/1, from a private person. On 22 October 1980, pursuant to the relevant decision to that effect, the applicant was registered as their owner in the Real Estate Register.

6. Over time the numbering and sizes of the plots of land changed. Thus plot no. 698/1 was divided into several plots of land, including plots nos. 955/3 and 955/4.

7. On 17 October 2006 the State instituted civil proceedings against the applicant seeking that it be recognised as the owner of plots nos. 955/3 and 955/4.

8. In the course of the proceedings, on 1 October 2014, the Court of First Instance (Osnovni sud) in Kotor went to the site (izlaskom na lice mjesta) and established that the plots of land at issue were on the seashore (na samoj obali mora).

9. On 19 December 2014 the court ruled in favour of the State. It found that it was not in dispute that the applicant had become the owner of the land at issue in a lawful manner (na zakonit način), under the sale contract concluded in 1980. It also found that the said land was in the coastal zone (u zoni morskog dobra) – specifically, on the seacoast (predstavlja samu morsku obalu), it comprised partly a concrete beach and partly a marina. Hence it was State property under sections 2 and 4 of the Coastal Zone Act and sections 11 and 13 of the State Property Act. Furthermore, under sections 10 and 11 of the State Property Act, the seacoast and the coastal zone constituted a common resource (javno dobro u opštoj upotrebi) that no one could possess (koje niko ne može imati u posjedu), as otherwise the coastal zone could not be used (ne bi služilo) for exploiting the sea, for maritime transport and for fishing, which was its basic purpose (osnovna svrha i namjena). The court specified that the applicant’s rights ceased with the establishment of the coastal zone (formiranjem granica morskog dobra) – that is to say the plots at issue had become State property by virtue of the said Acts entering into force.

10. Following an appeal by the applicant, on 25 September 2015 the High Court (Viši sud) in Podgorica upheld the first-instance judgment, in substance endorsing its reasoning. The High Court also specified that the applicant would retain the right to use the property at issue “until dispossession” (sve do njegovog izuzimanja).

11. Following a further appeal by the applicant, on 16 December 2015 the Supreme Court upheld the High Court’s judgment, endorsing its reasoning.

12. On 23 October 2017 the Constitutional Court dismissed a constitutional appeal lodged by the applicant. As regards his complaint in so far as it fell under Article 1 of Protocol No. 1 the court held as follows:

“The Constitutional Court protects the right to property by prohibiting the State authorities from restricting or depriving [anyone] of that right, unless such restriction or the deprivation (oduzimanje) is based on law. ... Having regard to the contents (sadržaj) of the right to property ..., the findings expressed in the reasoning of this decision and the object of the dispute preceding the proceedings before the Constitutional Court, the [court] finds that there was no violation of ... Article 1 of Protocol No. 1.”

OTHER RELEVANT FACTS

13. On 14 October 2016 the applicant instituted proceedings against the State seeking that he be registered as the user of the two plots of land (nosilac prava korišćenja) until dispossession.

14. On 13 April 2017 the Court of First Instance in Kotor ruled in favour of the applicant, finding that he had a pre-emptive right to use the land at issue (ima preče pravo korišćenja) until dispossession. The court repeated the wording of its findings in the judgment of 19 December 2014 (see paragraph 9 above) and, referring to section 30 of the Coastal Zone Act, noted that former lawful owners were entitled to compensation under the relevant provisions on expropriation.

15. That judgment was upheld on 12 January and 6 June 2018, respectively, by the High Court and the Supreme Court, which endorsed the reasoning of the Court of First Instance.

16. As can be seen from the relevant excerpt from the Real Estate Register (list nepokretnosti – prepis) dated 13 June 2019, the State was registered as the sole owner of the land at issue, and the applicant was registered as the user.

RELEVANT LEGAL FRAMEWORK

CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF MONTENEGRO 1992 (USTAV REPUBLIKE CRNE GORE; PUBLISHED IN THE OFFICIAL GAZETTE OF THE REPUBLIC OF MONTENEGRO - OG RM - NO. 048/92)

17. Article 45 of the 1992 Constitution guaranteed the right to property. In particular, it provided that no one could be deprived of the right to property and nor could this right be restricted except when the public interest – as defined by statute (utvrđen zakonom) – so required or on a statutory basis and in return for compensation at market value.

CONSTITUTION OF MONTENEGRO 2007 (USTAV CRNE GORE; PUBLISHED IN THE OFFICIAL GAZETTE OF MONTENEGRO - OGM - NOS. 001/07 AND 038/13)

18. Article 58 of the 2007 Constitution guarantees the right to property. In particular, it provides that no one can be deprived of it or restricted in respect of it, except when the public interest so requires and in return for just compensation (uz pravičnu naknadu). It also provides that natural resources and resources in public use (prirodna bogatstva i dobra u opštoj upotrebi) are the property of the State.

1980 PROPERTY ACT (ZAKON O OSNOVAMA SVOJINSKO-PRAVNIH ODNOSA; PUBLISHED IN THE OFFICIAL GAZETTE OF THE SOCIALIST FEDERAL REPUBLIC OF YUGOSLAVIA NOS. 006/80 AND 036/90; THE OFFICIAL GAZETTE OF SOCIALIST REPUBLIC OF YUGOSLAVIA NO. 029/96; AND OG RM NO. 052/04)

19. This Act regulated property rights in detail. Section 3 provided, inter alia, that an owner had the right to use and dispose of his or her property within the statutory limits, and that everybody had a duty to refrain from violating other persons’ property rights. Section 8 provided that a person could be deprived of the right to property or that this right could be restricted, in accordance with the constitution or the law. Section 20 provided that property could be acquired ex lege, through a legal transaction, by means of inheritance, or on the basis of a decision issued by a State body in accordance with the law.

2009 PROPERTY ACT (ZAKON O SVOJINSKO-PRAVNIM ODNOSIMA; PUBLISHED IN THE OGM NO. 19/09)

20. The 2009 Property Act replaced the 1980 Property Act. Section 6 thereof, however, essentially replicates section 3 of the 1980 Property Act. Section 10 provides, inter alia, that the right of property “can be restricted in accordance with law” (može ograničiti u skladu sa zakonom) and that no one can be deprived of his/her property, except in the public interest and in return for just compensation.

21. Section 20 provides that “common resources” (dobra od opšteg interesa) enjoy special protection under law; such resources include natural resources, resources in public use, and the coastal zone.

COASTAL ZONE ACT (ZAKON O MORSKOM DOBRU; PUBLISHED IN THE OG RM NOS. 014/92, 059/92, 027/94, OGM NOS. 051/08, 021/09, 073/10 AND 040/11)

22. Section 2 provided that the coastal zone included the seacoast (morska obala). Section 3 defined the seacoast as a strip of coast up to the line reached by the biggest waves in the stormiest weather (do koje dopiru najveći talasi za vrijeme najjačeg nevremena) and at least six metres beyond that. Parliament could also declare land beyond that to constitute seacoast. Section 4 provided that the coastal zone was the property of the State, but that exceptionally, land beyond the six-metre strip declared seacoast by the Parliament could be privately owned.

23. Section 30 provided, inter alia, that owners of land within the coastal zone who had obtained such property lawfully before this Act entered into force and which was duly registered in the Real Estate Register as private property were entitled to compensation in the event of dispossession, pursuant to the provisions on expropriation. They also had a pre-emptive right to use the coastal zone (preče pravo korišćenja morskog dobra), under the same conditions, in accordance with the spatial (that is to say urban) plan.

24. This Act entered into force on 11 April 1992.

STATE PROPERTY ACT (ZAKON O DRŽAVNOJ IMOVINI; PUBLISHED IN THE OGM NOS. 021/09 AND 040/11)

25. This Act entered into force on 28 March 2009 and thereby replaced section 4 of the 1992 Coastal Zone Act. However, sections 10, 11 and 13 of this Act, taken together, provide, inter alia, that the coastal zone, including the land, seacoast and beaches (kupališta) owned by the State therein, constitute common resources managed (kojima raspolaže) by Montenegro. Section 9 provides that natural resources and resources in public use cannot be private property (ne mogu biti objekti private svojine).

2000 EXPROPRIATION ACT (ZAKON O EKSPROPRIJACIJI; PUBLISHED IN OG RM NOS. 55/00, 12/02, 28/06, AND IN OGM NO. 21/08)

26. Section 1 defines expropriation as the deprivation or restriction of the right to property when this is required in the public interest, in return for just compensation. Public interest in the expropriation of a piece of real estate is “established by law, or on the basis of law”.

27. Section 7 provides that expropriation can be undertaken for the benefit (za potrebe) of the State, municipalities, State funds, and companies whose major owner is the State and which undertake activities in the public interest.

28. Section 14 sets out details as regards defining the public interest. In particular, if a public interest in the expropriation of certain real estate was not established by means of a statute, it can otherwise be established by the Government of Montenegro. A proposal for establishing the public interest in the expropriation of certain real estate is submitted by a person who, pursuant to this statute, would be the beneficiary (korisnik) of that expropriation. The proposal must contain, inter alia, the amount to be paid by way of just compensation. The Government must decide on that proposal within thirty days. In the wording of the same decision, where it defines the public interest in the expropriation in question, the Government must also determine the beneficiary of the expropriation.

29. Section 19 provides that an expropriation proposal may be submitted by the beneficiary of that expropriation only after the public interest in the expropriation of the real estate in question has been established.

30. Section 25 provides, inter alia, that any decision on expropriation must identify the beneficiary of the expropriation, the property in question and its owner.

31. Sections 35-60 provide details as regards the types and the amount of possible just compensation.

THE LAW

ALLEGED VIOLATION OF ARTICLE 1 OF PROTOCOL NO. 1 TO THE CONVENTION

32. The applicant complained under Article 1 of Protocol No. 1 to the Convention about being deprived of his property without any prior individual decision to that effect being taken and without his being compensated for it. The said Article reads as follows:

“Every natural or legal person is entitled to the peaceful enjoyment of his possessions. No one shall be deprived of his possessions except in the public interest and subject to the conditions provided for by law and by the general principles of international law.

The preceding provisions shall not, however, in any way impair the right of a State to enforce such laws as it deems necessary to control the use of property in accordance with the general interest or to secure the payment of taxes or other contributions or penalties.”

33. The Government contested the applicant’s complaint.

Admissibility
1. Compatibility ratione temporis

34. The Government submitted that the land at issue had become State property by virtue of the 1992 Coastal Zone Act. As the relevant statute had entered into force before the Convention did in respect of Montenegro, and as the deprivation of the property had been an instantaneous act, the application was incompatible ratione temporis.

35. The applicant maintained that the actual breach had taken place in September 2015, when the first-instance judgment, which had deprived him of his property, had become final. The application was, therefore, compatible ratione temporis.

36. The relevant principles in this regard are set out, for example, in Broniowski v. Poland (dec.) [GC], no. 31443/96, §§ 74-77, 19 December 2002. The Court reiterates, in particular, that in order to establish its temporal jurisdiction it is essential to identify, in each specific case, the exact time of the alleged interference. In doing so the Court must take into account both the facts of which the applicant complains and the scope of the Convention right alleged to have been violated (see Blečić v. Croatia [GC], no. 59532/00, § 82, ECHR 2006‑III).

37. Turning to the present case, the Court firstly notes that the applicant lawfully obtained the land at issue in 1980 and remained its registered owner until well after 3 March 2004, which is when the Convention entered into force in respect of Montenegro (contrast Petrović and Others v. Montenegro, no. 18116/15, § 31, 17 July 2018, in which the applicants’ predecessor was by 1997 no longer registered as the owner of the property in dispute already).

38. The Court furthermore notes that the State was not registered as the owner of the land automatically, simply on the basis of the Coastal Zone Act and the State Property Act; rather, it had to institute proceedings to that end against the applicant in order to establish its right in that regard. It was only after the courts had ruled in its favour that the State was declared the owner of the plots at issue, and on the basis of that ruling it was registered as such in the Real Estate Register. It is clear from the case file that the domestic courts’ decisions were the only decisions delivered that related to the ownership of the plots of land, and that they were all issued well after the Convention had entered into force in respect of the respondent State (contrast Blečić, cited above, §§ 83-85; see, also, mutatis mutandis, Turgut and Others v. Turkey, no. 1411/03, §§ 72-73 and 75, 8 July 2008).

39. Lastly, the applicant also complains about the State’s failure to pay compensation for the said land – a failure that has yet to be rectified, which means that his situation is of a continuous nature (see, mutatis mutandis, Almeida Garrett, Mascarenhas Falcão and Others v. Portugal, nos. 29813/96 and 30229/96, §§ 41-43, ECHR 2000‑I, and Broniowski, cited above, § 76).

40. The Government’s objection in this regard must therefore be dismissed.

The Court’s conclusion

41. The Court notes that the application is neither manifestly ill-founded nor inadmissible on any other grounds listed in Article 35 of the Convention. It must therefore be declared admissible.

Merits
1. Submissions by the parties

(a) The applicant

42. The applicant reaffirmed his complaint. In particular, he had been deprived of all proprietary rights both de facto and de iure, given that the respondent State had been declared the sole owner of the land at issue without any compensation being paid to him, contrary to section 30 of the Coastal Zone Act. That interference with his property rights had been in no way justifiable. The subsequent proceedings, which had been aimed at establishing his right to use the land in question, were irrelevant, given that the State had remained its sole and exclusive owner. He maintained that his right to property, as guaranteed by the Convention, had therefore been breached.

(b) The Government

43. The Government did not contest that there had been an interference with the applicant’s property rights. Rather, they maintained that it had amounted to the control of the use of property. Notably, even though the State was registered as the owner of the land at issue, it was the applicant who had possession thereof and the right to use it until dispossession, under section 30 of the Coastal Zone Act. Therefore, the fact that the State was registered as its owner was of no relevance, given that no action had been undertaken to de facto deprive (oduzmu) the applicant of it.

44. The interference had been lawful, given the fact that all the relevant legislation provided that the coastal zone, including its seashore, was a natural resource, which could only be the property of the State. It had also had the legitimate aim of preserving the environment – that is to say the coastal land, which fell within the domain of public interest.

45. Lastly, the interference had been proportionate, as the regional policy for planning and protecting the environment (in respect of which the common interest of the community prevailed) gave the State a wide margin of appreciation.

46. The Government also submitted that there were special circumstances justifying the absence of compensation, given that the applicant would remain the lawful user of the land at issue until dispossession. In the event that the land was actually dispossessed the expropriation proceedings (postupak eksproprijacije) would be instituted and he would be paid the compensation accordingly.

The Court’s assessment

(a) The relevant principles

47. The relevant principles are set out in Vistiņš and Perepjolkins v. Latvia [GC] (no. 71243/01, § 93, §§ 95-99 and §§ 108-114, 25 October 2012) and Hutten-Czapska v. Poland [GC] (no. 35014/97, §§ 163-168, ECHR 2006‑VIII).

48. In particular, any interference by a public authority with the peaceful enjoyment of possessions must be lawful. However, the existence of a legal basis in domestic law does not suffice, in itself, to satisfy the principle of lawfulness. In addition, the legal principles upon which the deprivation of property is based should be sufficiently accessible, precise and foreseeable in their application (see the above-cited cases of Vistiņš and Perepjolkins, §§ 96-97, and Hutten-Czapska, § 163). Uncertainty – be it legislative, administrative or arising from practices applied by the authorities – is a factor to be taken into account in assessing the State’s conduct. Indeed, where an issue that concerns the general interest is at stake, it is incumbent on the public authorities to act in good time, and in an appropriate and consistent manner (see Hutten-Czapska, cited above, § 168 in fine; Fleri Soler and Camilleri v. Malta, no. 35349/05, § 70 in fine, ECHR 2006‑X; Broniowski v. Poland [GC], 31443/96, § 151, ECHR 2004-V; and, mutatis mutandis, Belvedere Alberghiera S.r.l. v. Italy, no. 31524/96, § 58, ECHR 2000‑VI).

49. Even if it has taken place “subject to the conditions provided for by law” – implying the absence of arbitrariness – and in the public interest, an interference with the right to the peaceful enjoyment of possessions must always strike a “fair balance” between the demands of the general interest of the community and the requirements of the protection of the individual’s fundamental rights. In particular, there must be a reasonable relationship of proportionality between the means employed and the aim sought to be realised by any measure depriving a person of his possessions (see Vistiņš and Perepjolkins, cited above, § 108). Compensation terms under the relevant legislation are material to an assessment of whether the contested measure respects the requisite fair balance and, notably, whether it imposes a disproportionate burden on the applicants. The Court has already held that the taking of property without the payment of an amount reasonably related to its value would normally constitute a disproportionate interference (ibid., § 110).

(b) The Court’s assessment

50. The Court notes that the applicant was the lawful owner of the land at issue and was registered as such until the domestic courts ruled in favour of the State, after which the State was registered as its owner. The Court therefore considers that by virtue of the domestic courts’ decisions and the registration of the State’s title the applicant was deprived of his property. His continued right to use the land at issue does not change this, given the fact that he lost his ownership. In the present case there was therefore an interference with the applicant’s right to the peaceful enjoyment of his possessions, amounting to a “deprivation” of property within the meaning of the second sentence of the first paragraph of Article 1 of Protocol No. 1.

51. It is furthermore observed that the 2007 Constitution provides that natural resources and resources in public use are the property of the State. The 1992 Coastal Zone Act provided that the coastal zone, including the seacoast, was the property of the State, which was also provided by the 2009 State Property Act. Therefore, there was a legal basis in domestic law for the State becoming the owner of the land at issue.

52. It is also noted, however, that the Constitutions consistently provided that property rights could be limited only in return for compensation (see paragraphs 17-18 above). The Property Acts also provide, either indirectly or directly, for the payment of just compensation when owners are deprived of their property. Notably, the 1980 Property Act referred back to the Constitution in this regard, whereas the 2009 Property Act itself explicitly provides for just compensation when the owners are deprived of their property (see paragraphs 19-20 above). The 2000 Expropriation Act also provides for compensation (see paragraph 26 above). Lastly, the Coastal Zone Act also provided that lawful private owners of land in the coastal zone should be afforded compensation in the event of dispossession pursuant to the provisions on expropriation (see paragraph 23 above). Therefore, while the relevant legislation allows for the State to become the owner of the land at issue, it also provides for the applicant’s right to compensation in return. In the instant case, the State never contested the applicant’s submission, either in the domestic proceedings or before this Court, that he had never received any compensation.

53. Furthermore, as noted above, the existence of a legal basis in domestic law does not suffice, in itself, to satisfy the principle of lawfulness. In addition, the legal principles upon which the deprivation of property is based should be sufficiently accessible, precise and foreseeable in their application (see paragraph 48 above). The Court notes in this regard that the Government submitted that if the applicant was dispossessed he would be entitled to compensation pursuant to the provisions on expropriation, in accordance with the Coastal Zone Act. It is unclear, however, what expropriation actually means in this context: the courts suggested that the applicant lost title ex lege, but it is also clear that further procedure was necessary to formalise the State’s title, as well as to determine the compensation, and even after the court decisions it is suggested that dispossession through formal expropriation has not yet taken place. The Government’s submission in this regard and the Coastal Zone Act provision also seem to imply that it could also be the case that no formal expropriation at all occurs, in which case the applicant would not receive any compensation, which runs contrary to all the other pieces of legislation providing for compensation in cases of deprivation of property. The Coastal Zone Act itself provides no details as to when, and if at all, the formal expropriation of land in the coastal zone is obligatory. Therefore, it is unclear if and when formal expropriation will take place. Furthermore, it is unclear in the instant case in respect of whom such expropriation would be undertaken, given that the applicant is no longer the owner of the land at issue.

54. In view of the above, the Court finds that the said interference was not in accordance with the law. Therefore, there has been a violation of Article 1 of Protocol No. 1.

APPLICATION OF ARTICLE 41 OF THE CONVENTION

55. Article 41 of the Convention provides:

“If the Court finds that there has been a violation of the Convention or the Protocols thereto, and if the internal law of the High Contracting Party concerned allows only partial reparation to be made, the Court shall, if necessary, afford just satisfaction to the injured party.”

Damage

56. The applicant made no claim in respect of pecuniary or non-pecuniary damage. The Court therefore makes no award in that regard.

Costs and expenses

57. The applicant claimed 10,268.81 euros (EUR) for the costs and expenses incurred before the domestic courts. He also claimed the costs incurred before the Court, the amount of which he left to the Court’s assessment.

58. The Government contested the applicant’s claim as unfounded and excessive – particularly given the fact that he had succeeded during the proceedings in being registered as the user of the land at issue, and had been, accordingly, awarded the costs thereof.

59. According to the Court’s case-law, an applicant is entitled to the reimbursement of costs and expenses only in so far as it has been shown that these were actually and necessarily incurred and are reasonable as to quantum. In the present case, regard being had to the documents in its possession and the above criteria, the Court considers it reasonable to award the sum of EUR 4,150 for costs and expenses in the domestic proceedings, and EUR 1,250 for the proceedings before the Court – that is to say EUR 5,400, covering costs under all heads, plus any tax that may be chargeable to the applicant.

Default interest

60. The Court considers it appropriate that the default interest rate should be based on the marginal lending rate of the European Central Bank, to which should be added three percentage points.

FOR THESE REASONS, THE COURT, UNANIMOUSLY

Declares the application admissible;
Holds that there has been a violation of Article 1 of Protocol No. 1 to the Convention;
Holds

(a) that the respondent State is to pay the applicant, within three months from the date on which the judgment becomes final, in accordance with Article 44 § 2 of the Convention, EUR 5,400 (five thousand four hundred euros), plus any tax that may be chargeable to the applicant, in respect of costs and expenses;

(b) that from the expiry of the above-mentioned three months until settlement simple interest shall be payable on the above amount at a rate equal to the marginal lending rate of the European Central Bank during the default period, plus three percentage points;

Dismisses the remainder of the applicant’s claim for just satisfaction.

Done in English, and notified in writing on 9 June 2020, pursuant to Rule 77 §§ 2 and 3 of the Rules of Court.

Stanley Naismith Robert Spano
Registrar President

Sažmi komentare

Član P1-1 | DIC

Presuda je povezana sa presudom Gž 2609/18/2018 od 13.12.2018. Apelacionog suda u Beogradu, kojom se kao neosnovana odbija žalba tužene i potvrđuje presuda Osnovnog sua u Lazarevcu P 707/15 od 07.02.2018. godine u stavu prvom, delu stava trećeg koji je izvršeno prebijanje potraživanja i obavezana tužena da tužilјama isplati presudom određeniiznos, u parnici tužilaca AA1 do AA3,protiv tužene Gradske opštine Lazarevac, radi naknade štete.

Presuda je dostupna u javnoj bazi sudske prakse ovde