Vlahović protiv Crne Gore

Država na koju se presuda odnosi
Crna Gora
Institucija
Evropski sud za ljudska prava
Stepen važnosti
3
Jezik
Crnogorski
Datum
22.02.2024
Članovi
6
6-1
P1-1
P1-1-1
Kršenje
6
6-1
P1-1
P1-1-1
Nekršenje
nije relevantno
Ključne reči
(Čl. 6) Pravo na pravično suđenje
(Čl. 6) Postupak izvršenja
(P1-1) Zaštita imovine
(P1-1-1) Neometano uživanje imovine
Broj predstavke
62444/10
Zbirke
Sudska praksa
Presuda ESLJP
Odbor
Sažetak
Podnosilac predstavke je jedan od suvlasnika dve katastarske parcele u Herceg Novom, broj 1084/4 i 1084/10. Vlasnik je jedne trećine odnosno jedne polovine ovih parcela. U relevantno vrijeme izvjesni M.D. je posjedovao jednu osamnaestinu i jednu dvanaestinu istih parcela. Zemljište je bilo registrovano kao nekategorisani put. U junu 2005. godine, M.D. je bez saglasnosti ostalih suvlasnika i bez odobrenja nadležnog organa Opštine izgradio kolektor otpadnih voda na tim parcelama i betonirao put. Podnosilac predstavke i jedan od suvlasnika zemljišta pokrenuli su građanski postupak protiv M.D. zbog bespravne izgradnje kolektora otpadnih voda i betoniranja puta. Zabilježba spora u katastar nepokretnosti izvršena je u novembru 2008. godine. Februara 2010. godine, Osnovni sud u Herceg Novom je utvrdio da je M.D. povredio prava podnosioca predstavke u odnosu na kat. parcele br. 1084/4 i 1084/10 bespravnim betoniranjem celokupnih parcela i izgradnjom kolektora otpadnih voda na kat. parceli br. 1084/10. Naložio je M.D. da ukloni gore navedene objekte u roku od petnaest dana. Februara 2011. godine Viši sud u Podgorici je potvrdio prvostepenu presudu, a Osnovni sud je u aprilu doneo rešenje o izvršenju svoje presude.

U međuvremenu, komunalna policija je marta 2010. godine donela dva rešenja kojima je naloženo M.D. da ukloni bespravno izgrađen kolektor otpadnih voda i poruši put. Maja 2010. godine M.D. je izvršio prenos prava vlasništva nad predmetnim zemljištem na Opštinu bez naknade. Opština je Upravi za nekretnine podnela predlog za eksproprijaciju predmetnih parcela, decembra 2010. godine. Viši sud je rešenje o izvršenju prostepene presude iz 2010. godine ukinuo oktobra 2011. godine na osnovu toga što M.D. više nije bio suvlasnik predmetnog zemljišta i zbog toga što je pokrenut postupak eksproprijacije. Aprila 2012. godine Uprava za nekretnine je odbacila zahtev za eksproprijaciju koji je podnela Opština, koja je onda podnela drugi zahtev za eksproprijaciju ali je nakon vraćanja na ponovni postupak, postupak je prekinut maja 2015. godine.

Aprila 2015. godine Osnovni sud je doneo privremenu meru na zahtev M.D. i privrednog društva u privatnom vlasništvu, zabranjujući uklanjanje betonskog puta i kolektora otpadnih voda koje je naložila komunalna policija, do okončanja postupka eksproprijacije. Taj sud je takođe utvrdio da ako se izvrše rešenja komunalne policije, stranke koje su tražile privremenu meru i drugi stanari ne bi mogli da žive u njihovim stanovima, što bi izazvalo teško nadoknadivu štetu. Konkretno, nije postojao drugi pristupni put njihovim domovima osim onog na koji se odnosi izvršenje rešenja i stanari ne bi mogli da koriste vodovodnu i kanalizacionu infrastrukturu koja je neophodna za normalno funkcionisanje njihovih domaćinstava i poslova. Osnovni sud je juna 2015. godine odbacio prigovor koji je podnosilac predstavke uložio protiv odluke o privremenoj meri.

Aprila 2017. godine Vrhovni sud, prilikom odlučivanja o jednoj od tužbi za pravično zadovoljenje koju je podnio podnosilac predstavke zbog dužine trajanja izvršnog postupka, utvrdio je da postupak eksproprijacije ne može biti prepreka za izvršenje rešenja kojima se nalaže uklanjanje određenih objekata.

U periodu od decembra 2010. godine do maja 2019. godine Komunalna policija je donela brojna rešenja o odlaganju izvršenja svojih odluka od marta 2010. godine iz različitih razloga.

Februara 2021. godine, Uprava za katastar i državnu imovinu je ukinula odluku iz maja 2015. godine kojom je prekinut postupak eksproprijacije.

Aprila 2021. godine, Osnovni sud je obustavio izvršenje presude iz februara 2010. godine i ukinuo sve radnje koje su preduzete u tom smislu. Taj sud je utvrdio da postoje okolnosti koje u celosti sprečavaju sprovođenje rešenja o izvršenju, konkretno, da tuženi naveden u presudi više nije suvlasnik predmetnog zemljišta. Avgusta 2021. godine, nakon vraćanja predmeta na ponovni postupak, Uprava za katastar i državnu imovinu je donela rešenje o eksproprijaciji predmetnog zemljišta u korist Opštine, tako da se pristupni put može izgraditi u skladu sa Detaljnim urbanističkim planom. Novembra 2022. godine, nakon drugog vraćanja predmeta na ponovni postupak, Ministarstvo finansija, kao drugostepeni organ, ukinuo je to rešenje. Podnosilac predstavke je ovu odluku osporio odluku. U međuvremenu, januara 2022. godine, Ustavni sud je odbio ustavnu žalbu koju je podnosilac predstavke podneo maja 2017. godine zbog neizvršenja. Juna 2023. godine, Ustavni sud je odlučio u korist podnosioca predstavke i ukinuo odluku iz avgusta 2019. godine. Ustavni sud je utvrdio povredu člana 6 Konvencije zbog nenavođenja dovoljnih i relevantnih razloga u odluci Osnovnog suda.

Decembra 2023. godine postupak eksproprijacije je bio u toku pred Upravnim sudom, privremena mera je još uvijek bila na snazi i presuda i dva upravna rešenja doneta u korist podnosioca predstavke su ostala neizvršena.

Podnosilac predstavke se prituživao na osnovu raznih članova Konvencije, zbog neizvršenja presude i upravnih rešenja koja se odnose na njegovu imovinu a koja su doneta u njegovu korist.

Sud smatra da pritužba podnosioca predstavke treba da bude ispitana u odnosu na član 6 Konvencije i član 1 Protokola br. 1 i utvrđuje, jednoglasno, da je bilo povrede člana 6 Konvencije i da je bilo povrede člana 1 Protokola br. 1 uz Konvenciju. Sud takođe utvrđuje, sa šest glasova na prema jedan, da je tužena država dužna da obezbijedi da postupak eksproprijacije u odnosu na kat. parcele br. 1084/4 i 1084/10 bude okončan najkasnije u roku od jedne godine od dana pravosnažnosti ove presude. Takođe utvrđuje, sa šest glasova prema jedan da, ukoliko postupak eksproprijacije ne bude okončan u roku od jedne godine od dana kada ova presuda postane pravosnažna ili ukoliko predmetno zemljište ne bude eksproprisano, tužena država je dužna da obezbedi izvršenje pravosnažnih domaćih odluka donetih u februaru i martu 2010. godine u roku od tri meseca od dana isteka jednogodišnjeg roka određenog za okončanje postupka eksproprijacije.


Preuzmite presudu u pdf formatu

EVROPSKI SUD ZA LJUDSKA PRAVA 

PRVO ODJELJENJE

PREDMET VLAHOVIĆ protiv CRNE GORE

(Predstavka br. 62444/10)

PRESUDA

Član 37 stav 1 • Nova jednostrana deklaracija podnijeta nakon vraćanja predstavke na listu predmeta Suda jer neispunjenje obaveze iz prethodne deklaracije nije pružilo adekvatno obeštećenje • Zahtjev za brisanje predstavke odbijen

Član 6 stav 1 (građanski) • Pristup sudu • Član 1 Protokola br. 1 • Mirno uživanje imovine • Neopravdano neizvršenje pravosnažne domaće presude i dva upravna rješenja u odnosu na uklanjanje bespravnih objekata na parcelama podnosioca predstavke

Član 46 • Izvršenje presude • Individualne mjere

STRAZBUR

22. februar 2024. godine

Ova presuda će postati pravosnažna pod okolnostima predviđenim članom 44 stav 2 Konvencije. Može biti predmet redakcijske izmjene.

U predmetu Vlahović protiv Crne Gore,

Evropski sud za ljudska prava (Prvo odjeljenje), na zasijedanju Vijeća u sastavu:

Marko Bošnjak, predsjednik,
Alena Poláčková,
Krzysztof Wojtyczek,
Péter Paczolay,
Ivana Jelić,
Erik Wennerström,
Raffaele Sabato, sudije,
i Ilse Freiwirth, registrar Odjeljenja,

Uzimajući u obzir:

predstavku (br. 62444/10) koju je protiv Crne Gore, na osnovu člana 34 Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda („Konvencija“)    15. oktobra 2010. godine Sudu podnio državljanin Republike Hrvatske, g-din Zoran Vlahović („podnosilac predstavke“);

odluku da obavijesti Vladu Crne Gore („Vlada“) o pritužbi koja se odnosi na neizvršenje domaće presude i rješenja donijetih u korist podnosioca predstavke;

odluku da izbriše predstavku sa liste predmeta na osnovu jednostrane deklaracije tužene države kojom se Vlada obavezala da obezbijedi izvršenje domaće presude i rješenja i isplati podnosiocu predstavke naknadu nematerijalne štete (vidjeti Vlahović protiv Crne Gore [Odbor], br. 62444/10, 22. novembar 2016. godine);

odluku da vrati predstavku na listu predmeta donijetu 19. novembra  2020. godine, na zahtjev podnosioca predstavke jer domaća presuda i rješenja i dalje nijesu bili izvršeni;

odluku da ponovo komunicira Vladi pritužbu u vezi neizvršenja domaće presude i rješenja donijetih u korist podnosioca predstavke i da proglasi ostatak predstavke neprihvatljivim;

izjašnjenja strana;

odluku Vlade Republike Hrvatske da ne iskoristi svoje pravo da se umiješa u postupak (član 36 stav 1 Konvencije);

Poslije vijećanja na sjednici zatvorenoj za javnost 30. januara  2024. godine,

Donosi sljedeću presudu, koja je usvojena toga dana:

UVOD

  1. Predstavka se odnosi na pritužbu podnosioca predstavke na osnovu člana 6 Konvencije i člana 1 Protokola br. 1, zbog neizvršenja domaće presude i rješenja donijetih u njegovu korist 2010. godine.

ČINJENICE

  1. Podnosilac predstavke je rođen 1964. godine i živi u Splitu, Hrvatska. Odobreno mu je da zastupa sam sebe.
  2. Vladu je zastupala njena zastupnica, g-đa V. Pavličić.
  3. Činjenice predmeta mogu biti sumirane kako slijedi.
  4. Podnosilac predstavke je jedan od suvlasnika dvije katastarske parcele, br. 1084/4 i 1084/10 koje se nalaze u Herceg Novom. Vlasnik je jedne trećine odnosno jedne polovine ovih parcela. U relevantno vrijeme izvjesni M.D. je posjedovao jednu osamnaestinu i jednu dvanaestinu istih parcela. Zemljište je bilo registrovano kao nekategorisani put.
  5. U junu 2005. godine, M.D. je izgradio kolektor otpadnih voda na predmetnim dvjema parcelama i betonirao put. Ovo je urađeno bez prethodne saglasnosti ostalih suvlasnika i bez odobrenja nadležnog organa Opštine Herceg Novi („Opština“).
  6. Nepoznatog datuma nakon toga, podnosilac predstavke i jedan od suvlasnika zemljišta pokrenuli su građanski postupak protiv M.D. zbog bespravne izgradnje kolektora otpadnih voda i betoniranja puta. Zabilježba spora u katastar nepokretnosti izvršena je u novembru 2008. godine.
  7. Tokom trajanja postupka vještak građevinske struke dao je svoj nalaz i mišljenje. Konkretno, našao je da je postavljanje betona na zemljištu izazvalo ubrzavanje protoka vode niz put. Naveo je da rešetka i kanal izgrađeni sa jedne strane puta nijesu dovoljni da sakupe svu površinsku vodu sa nove slivne površine. Stoga, vremenom bi neregulisan odvod površinskih voda sa betoniranog puta vjerovatno izazvao plavljenje i zemljane nanose, te bi na taj način došlo do oštećenja susjednih parcela koje pripadaju tužiocima. Štaviše, ukoliko odvod vode sa betoniranog puta nije regulisan, voda koja dolazi sa parcele tužene strane bi erodirala, pa čak i zemljište na kojem je put sagrađen. Vještak je dalje naveo da je kolektor otpadnih voda izgrađen bez prethodnog odobrenja relevantnog upravnog organa, što je takođe značilo da postoji mogućnost da nije bio izgrađen u skladu sa relevantnim građevinskim standardima.
  8. Dana 26. februara 2010. godine, Osnovni sud u Herceg Novom je utvrdio da je M.D. povrijedio prava podnosioca predstavke u odnosu na kat. parcele br. 1084/4 i 1084/10 bespravnim betoniranjem cjelokupnih parcela i izgradnjom kolektora otpadnih voda na kat. parceli br. 1084/10. Naložio je M.D. da ukloni gore navedene objekte u roku od petnaest dana.
  9. Komunalna policija je 29. i 30. marta 2010. godine donijela dva rješenja kojima je naloženo M.D. da ukloni bespravno izgrađen kolektor otpadnih voda i poruši put. Glavni administrator Opštine je 27. aprila   2010. godine potvrdio ova dva rješenja, postupajući kao drugostepeni upravni organ.
  10. Dana 18. maja 2010. godine M.D. je izvršio prenos prava vlasništva nad predmetnim zemljištem (vidjeti stav 5 in fine gore) na Opštinu bez naknade.
  11. Dana 9. decembra 2010. godine, Opština je Upravi za nekretnine podnijela prijedlog za eksproprijaciju predmetnih parcela.
  12. Od 28. decembra 2010. godine do 6. maja 2019. godine Komunalna policija je donijela brojna rješenja o odlaganju izvršenja svojih odluka od marta 2010. godine (vidjeti stav 10 gore) iz različitih razloga; Glavni administrator poništio je svako od ovih rješenja.
  13. Dana 8. februara 2011. godine Viši sud u Podgorici je potvrdio prvostepenu presudu od 26. februara 2010. godine u relevantnom dijelu (vidjeti stav 9 gore), čime je ta presuda postala pravosnažna.
  14. Dana 15. aprila 2011. godine Osnovni sud je donio rješenje o izvršenju u odnosu na svoju presudu. Viši sud ga je ukinuo 11. oktobra 2011. godine na osnovu toga što M.D. više nije bio suvlasnik predmetnog zemljišta i zbog toga što je pokrenut postupak eksproprijacije (vidjeti stavove 11 i 12 gore).
  15. Dana 19. marta 2012. godine Osnovni sud je odbio zahtjev podnosioca predstavke da Opština izvrši presudu, na osnovu toga što se donijeta pravosnažna presuda nije odnosila na Opštinu već na M.D. Ova odluka je potvrđena 24. maja 2012. godine, a podnosilac predstavke je podučen da pokrene građanski postupak protiv Opštine.
  16. Dana 17. aprila 2012. godine Uprava za nekretnine je odbacila zahtjev za eksproprijaciju koji je podnijela Opština (vidjeti stav 12 gore). Opština je 12. novembra 2012. godine podnijela drugi zahtjev za eksproprijaciju Upravi za nekretnine, ali, nakon vraćanja na ponovni postupak, postupak je prekinut 29. maja 2015. godine.
  17. Dana 8. aprila 2015. godine Osnovni sud je donio privremenu mjeru na zahtjev M.D. i privrednog društva u privatnom vlasništvu, zabranjujući uklanjanje betonskog puta i kolektora otpadnih voda koje je naložila komunalna policija (vidjeti stav 10 gore), do okončanja postupka eksproprijacije. Taj sud je takođe utvrdio da ako se izvrše rješenja komunalne policije, stranke koje su tražile privremenu mjeru i drugi stanari ne bi mogli da žive u njihovim stanovima, što bi izazvalo teško nadoknadivu štetu. Konkretno, nije postojao drugi pristupni put njihovim domovima osim onog na koji se odnosi izvršenje rješenja i stanari ne bi mogli da koriste vodovodnu i kanalizacionu infrastrukturu koja je neophodna za normalno funkcionisanje njihovih domaćinstava i poslova. Osnovni sud je 1. juna 2015. godine, kao drugostepeni izvršni sud, odbacio prigovor koji je podnosilac predstavke uložio protiv odluke o privremenoj mjeri.
  18. Dana 11. aprila 2017. godine Vrhovni sud, prilikom odlučivanja o jednoj od tužbi za pravično zadovoljenje koju je podnio podnosilac predstavke zbog dužine trajanja izvršnog postupka, utvrdio je, inter alia, da postupak eksproprijacije ne može biti prepreka za izvršenje rješenja kojima se nalaže uklanjanje određenih objekata.
  19. Dana 19. februara 2021. godine, Uprava za katastar i državnu imovinu je ukinula odluku od 29. maja 2015. godine kojom je prekinut postupak eksproprijacije (vidjeti stav 17 in fine gore).
  20. Dana 9. marta 2021. godine, nakon brojnih neuspješnih pokušaja podnosioca predstavke da ubrza izvršenje rješenja, Viši sud je odredio prioritetno rješavanje postupka izvršenja. Utvrdio je da se izvršenje smatra sprovedenim kada relevantna odluka bude izvršena ili postupak izvršenja okončan.
  21. Dana 27. aprila 2021. godine, Osnovni sud je obustavio izvršenje presude od 26. februara 2010. godine i ukinuo sve radnje koje su preduzete u tom smislu. Taj sud je utvrdio da postoje okolnosti koje u cjelosti sprječavaju sprovođenje rješenja o izvršenju, konkretno, da tuženi naveden u presudi više nije suvlasnik predmetnog zemljišta. Podnosilac predstavke je poučen da ostvari svoje pravo u odnosu na Opštinu u posebnom građanskom postupku, nakon kojeg, ukoliko bude uspješan, može da pokrene novi postupak izvršenja. Ta odluka je potvrđena 13. septembra 2021. godine.
  22. Dana 12. avgusta 2021. godine, nakon vraćanja predmeta na ponovni postupak, Uprava za katastar i državnu imovinu je donijela rješenje o eksproprijaciji predmetnog zemljišta u korist Opštine, tako da se pristupni put može izgraditi u skladu sa Detaljnim urbanističkim planom.  Dana 14. novembra 2022. godine, nakon drugog vraćanja predmeta na ponovni postupak, Ministarstvo finansija, kao drugostepeni organ, ukinuo je to rješenje. Dana 19. decembra 2022. godine, podnosilac predstavke je osporio odluku Ministarstva finansija pred Upravnim sudom.
  23. U međuvremenu, dana 20. januara 2022. godine, Ustavni sud je odbio ustavnu žalbu koju je podnosilac predstavke podnio 31. maja 2017. godine zbog neizvršenja. U suštini, sud je potvrdio obrazloženje koje su dali sudovi u postupku izvršenja (vidjeti stavove 15 i 16 gore).
  24. Dana 27. maja 2022. godine, državno tužilaštvo, prilikom odbacivanja jedne od krivičnih prijava koju je podnio podnosilac predstavke u vezi postupka eksproprijacije, utvrdilo je da upravni postupak (postupak eksproprijacije) ne može ni na koji način da ometa izvršenje pravosnažne sudske presude iz 2010. godine kojom je naloženo uklanjanje bespravno izgrađenih objekata.
  25. Tokom nekoliko godina, podnosilac predstavke je podnosio zahtjev za izvršenje u više navrata i protiv M.D. i protiv Opštine, ali bezuspješno. Tokom tih postupaka pozivao se na član 28 Zakona o izvršenju i obezbjeđenju (vidjeti stavove 29 i 30 dolje). U svojoj odluci od 9. avgusta 2010. godine, Osnovni sud je naveo da se podnosilac predstavke pozvao na ovu odredbu, ali je ipak potvrdio prethodno stanovište, konkretno, da Opština nije ni bila stranka u građanskom postupku niti je relevantnom presudom obavezana da izvrši bilo koju radnju. Sve ostale podneske podnosioca predstavke je odbio kao neosnovane.
  26. Dana 16. juna 2023. godine, Ustavni sud je odlučio u korist podnosioca predstavke i ukinuo odluku od 9. avgusta 2019. godine (vidjeti prethodni stav). Konkretno, Ustavni sud je utvrdio da Osnovni sud nije primijenio član 28 Zakona o izvršenju i obezbjeđenju na koji se podnosilac predstavke kokretno pozvao. Ustavni sud je utvrdio povredu člana 6 Konvencije zbog nenavođenja dovoljnih i relevantnih razloga u odluci Osnovnog suda.
  27. Dana 12. decembra 2023. godine postupak eksproprijacije je bio u toku pred Upravnim sudom (vidjeti stav 23 gore), privremena mjera je još uvijek bila na snazi (vidjeti stav 18 gore) i presuda i dva upravna rješenja donijeta u korist podnosioca predstavke (vidjeti stavove 9, 13 i 14 gore) su ostala neizvršena.

RELEVANTNI ZAKONSKI OKVIR

  1. Članom 23 Zakona o izvršnom postupku iz 2004. godine (objavljen u „Sl. listu RCG“, br. 023/04) predviđeno je da se izvršenje određuje i na prijedlog lica koje u izvršnoj ispravi nije označeno kao povjerilac, ako ono javnom ili po zakonu ovjerenom ispravom dokaže da je potraživanje na njega prenijeto. Takođe je navedeno da se isto primjenjuje i u slučaju izvršenja protiv lica koje u izvršnoj ispravi nije označeno kao dužnik.
  2. Zakon o izvršnom postupku iz 2004. godine je bio na snazi do       25. septembra 2011. godine, kada je na snagu stupio Zakon o izvršenju i obezbjeđenju iz 2011. godine (objavljen u „Sl. listu CG“, br. 036/11, 028/14, 020/15, 022/17, 076/17 i 025/19). Član 28 novog Zakona odgovara članu 23 prethodnog Zakona.
  3. Članom 17 Zakona o izvršenju i obezbjeđenju iz 2011. godine je predviđeno da se izvršenje određuje na odnosu izvršne isprave, osim ako je drugačije predviđeno zakonom. Članom 18 predviđeno je, inter alia, da je izvršna sudska odluka izvršna isprava. Članom 22 je predviđeno da je izvršna isprava podobna za izvršenje ako su u njoj naznačeni izvršni povjerilac i izvršni dužnik, kao i predmet, vrsta, obim i rok ispunjenja obaveza. Ako u izvršnoj ispravi nije određen rok za dobrovoljno ispunjenje obaveze, taj rok se određuje rješenjem o izvršenju.
  4. Članom 77 predviđeno je da pored drugih slučajeva propisanih ovim zakonom, izvršenje će se obustaviti, po službenoj dužnosti, i kad je izvršna isprava pravosnažno ukinuta, preinačena, poništena ili stavljena van snage, odnosno ako je potvrda o izvršnosti ukinuta. Rješenjem o obustavi izvršenja ukinuće se sve sprovedene izvršne radnje, ako se time ne dira u stečena prava trećih lica.

PRAVO

I. PRELIMINARNO PITANJE

  1. Vlada je podnijela jednostranu deklaraciju 30. novembra 2021. godine i tražila da se predstavka izbriše sa liste predmeta u skladu sa članom 37 Konvencije. Vlada je priznala povredu člana 6 Konvencije. Takođe se obavezala da obezbijedi preduzimanje svih neophodnih koraka kako bi se ubrzalo izvršenje predmetnih odluka nakon okončanja postupka eksproprijacije ili, ako zemljište bude eksproprisano, da preduzme promptne radnje da uskladi predmetnu infrastrukturu sa relevantnim građevinskim standardima.
  2. Podnosilac predstavke je pozvao Sud da odbaci jednostranu deklaraciju Vlade. Tvrdio je da je Vlada u svojoj prvoj jednostranoj deklaraciji od 6. juna 2016. godine već preuzela obavezu da preduzme sve neophodne korake da obezbijedi sprovođenje predmetnog postupka izvršenja, bez pozivanja na eksproprijaciju, čak iako je postupak eksproprijacije već bio u toku više od tri godine u tom periodu. Vlada nije ispunila preuzetu obavezu. U novoj jednostranoj deklaraciji je predložila da se sačeka okončanje postupka eksproprijacije i, štaviše, rješavanje predmeta bez ikakvih garancija da će se izvršenje stvarno dogoditi. Dodatno, podnosilac predstavke je naveo da Vlada nije ponudila nadoknadu.
  3. Sud primjećuje da su relevantni principi u vezi sa jednostranim deklaracijama iznijeti u Tahsin Acar protiv Turske ((preliminarno pitanje) [VV], br. 26307/95, stavovi 75-77, ECHR 2003-VI). Konkretno, Sud je smatrao da, pod određenim okolnostima, može biti odgovarajuće brisanje predstavke na osnovu člana 37 stav 1 (c) Konvencije na osnovu jednostrane deklaracije koju podnese tužena Vlada, čak iako podnosilac predstavke želi da se nastavi sa ispitivanjem predmeta. To bi, ipak, zavisilo od konkretnih okolnosti da li jednostrana deklaracija nudi dovoljan osnov da se utvrdi da poštovanje ljudskih prava zagarantovanih Konvencijom ne zahtijeva od Suda da nastavi sa ispitivanjem predmeta (član 37 stav 1 in fine) (ibid., stav 75).
  4. Sud dalje primjećuje da se konkretna predstavka odnosi na neizvršenje domaćih odluka i da je postojao veliki broj sličnih predmeta u odnosu na tuženu državu (vidjeti, među ostalim, Boucke protiv Crne Gore, br. 26945/06, stav 74-75, 79 i 89-94, 21. februar 2012. godine; Milić protiv Crne Gore i Srbije, br. 28359/05, stavovi 63-65 i 68, 11. decembar 2012. godine; Vukelić protiv Crne Gore, br. 58258/09, stavovi 98-102, 4. jun 2013. godine; i Mijanović protiv Crne Gore, br. 19580/06, stavovi 81-87, 17. septembar 2013. godine).
  5. U vezi konkretne predstavke, Sud naglašava da je predstavku već izbrisao sa liste predmeta na osnovu obavezivanja Vlade da obezbijedi brzo izvršenje presude i predmetnih rješenja (vidjeti gore navedeni dio koji se odnosi na postupak). Međutim, preuzeta obaveza nije ispunjena iz kog razloga je Sud vratio predstavku na listu predmeta. Takođe primjećuje da u svojoj novoj jednostranoj deklaraciji Vlada nije predložila da obezbijedi sprovođenje izvršenja bez odlaganja, već da sačeka da se prvo okonča postupak eksproprijacije, a zatim dalje da preduzima mjere u zavisnosti od ishoda tog postupka. Sud primjećuje s tim u vezi da je postupak eksproprijacije prvi put pokrenut 2010. godine i da nema indikacija o tome kada bi mogao biti okončan. Štaviše, prijedlog Vlade takođe uključuje mogućnost da se odluke uopšte ne izvrše. Dalje, jednostrana deklaracija ne sadrži ni priznanje povrede člana 1 Protokola br. 1 uz Konvenciju niti predviđa bilo kakvu nadoknadu.
  6. U smislu gore navedenog, Sud smatra da Vladina jednostrana deklaracija ne pruža odgovarajuće obeštećenje za podnosioca predstavke, pa stoga Sud odbacuje Vladin zahtjev da izbriše predstavku sa liste predmeta.

II. NAVODNA POVREDA ČLANA 6 kONVENCIJE I ČLANA 1 PROTOKOLA BR. 1

  1. Podnosilac predstavke se prituživao na osnovu raznih članova Konvencije, zbog neizvršenja presude i upravnih rješenja koja se odnose na njegovu imovinu a koja su donijeta u njegovu korist (vidjeti stavove 9-10 i 14 gore). Sud smatra da pritužba podnosioca predstavke treba da bude ispitana u odnosu na član 6 Konvencije i član 1 Protokola br. 1 (vidjeti, mutatis mutandis, Radomilja i drugi protiv Hrvatske [VV], br. 37685/10 i 22768/12, stav 126, 20. mart 2018. godine). Relevantni djelovi predmetnih članova glase kako slijedi:

Član 6

“Svako, tokom odlučivanja o njegovim građanskim pravima i obavezama ... ima pravo na ... suđenje u razumnom roku pred ... sudom ...“.

Član 1 Protokola br. 1

“ Svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine. Niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava.

Prethodne odredbe, međutim, ni na koji način ne utiču na pravo države da primjenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu sa opštim interesima ili da bi obezbijedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni”.

A. Podnesci strana

  1. Vlada nije sporila da je postupak izvršenja trajao dugo i da je postao čak i složeniji zbog promjene vlasništva nad dijelom zemljišta, što je bio razlog zbog kojeg predmetna presuda nije mogla biti izvršena i zbog kojeg je podnosilac predstavke morao da pokrene novi građanski postupak protiv Opštine kao novog vlasnika. Rješenja komunalne policije nijesu mogla biti izvršena zbog privremene mjere donijete 2015. godine, koja je trebala da ostane na snazi do okončanja postupka eksproprijacije.
  2. Vlada je takođe tvrdila da nije došlo do povrede člana 1 Protokola br. 1 uz Konvenciju. Priznala je da je bilo miješanja u pravo podnosioca predstavke na mirno uživanje imovine. Međutim, tvrdila je da je miješanje bilo neophodno u demokratskom društvu i da je za cilj imalo ispunjenje opštih interesa zajednice, konkretno obezbjeđivanjem pristupnog puta drugim kućama, što je bilo moguće samo izgradnjom istog na kat. parceli br. 1084/4, kao i izgradnjom neophodne vodovodne i kanalizacione infrastrukture.
  3. Vlada je tvrdila da je eksproprijacija, koja je imala za cilj izgradnju pristupnog puta na kat. parceli br. 1084/4 i za koju je postojao javni interes, bila preliminarno pitanje. Nakon okončanja postupka eksproprijacije opština bi započela hitnu opravku puta i infrastrukture kako bi je uskladila sa relevantnim građevinskim standardima. Vlada je istakla da bi to bilo jedino moguće rješenje u konkretnom predmetu, imajući na u vidu vrijeme koje je proteklo od kada su donijete relevantne odluke u korist podnosioca predstavke i trenutno stanje na licu mjesta. U tom slučaju, podnosilac predstavke bi imao pravo na naknadu koja je ekvivalentna tržišnoj vrijednosti eksproprisanog zemljišta.
  4. Podnosilac predstavke je osporio argumente Vlade i ponovio svoju pritužbu. Konkretno, tvrdio je da bi bilo apsurdno ukoliko bi se izvršenje moglo izbjeći prenosom imovine sa jednog lica na drugo i ako bi se zahtijevalo od tužioca da pokrene novi postupak protiv svakog novog vlasnika, jer bi na taj način bilo koje izvršenje moglo beskonačno dugo da bude opstruirano.

B. Ocjena Suda

1. Prihvatljivost

  1. Sud primjećuje da navedena pritužba nije očigledno neosnovana niti neprihvatljiva po bilo kom drugom osnovu navedenom u članu 35 Konvencije. Stoga mora biti proglašena prihvatljivom.

2. Osnovanost

  1. Opšti principi koji se odnose na izvršenje presuda su sumirani u Hornsby protiv Grčke (19. mart 1997. godine, stav 40, Izvještaji o presudama i odlukama 1997-II), Immobiliare Saffi protiv Italije ([VV], br. 22774/93, stav 59, ECHR 1999-V), Sabin Popescu protiv Rumunije (br. 48102/99, stavovi 68-76, 2. mart 2004. godine), Matheus protiv Francuske (br. 62740/00, stavovi 58 i 71, 31. mart 2005. godine) i Fuklev protiv Ukrajine (br. 71186/01, stav 84, 7. jun 2005. godine).
  2. U konkretnom predmetu, Sud primjećuje da je M.D. jedan od suvlasnika predmetnog zemljišta u konkretnom periodu, izgradio kolektor otpadnih voda i betonirao put na parceli čiji je suvlasnik bio podnosilac predstavke, ne samo bespravno, već očigledno bez poštovanja relevantnih građevinskih standarda (vidjeti stavove 8, 9 i 10 gore). Čak iako je u korist podnosioca predstavke donijeta presuda i dva upravna rješenja na osnovu kojih je naloženo M.D. da ukloni izgrađene objekte, ona nikada nijesu izvršena na osnovu toga što je: a) postojao novi suvlasnik zemljišta – Opština, umjesto M.D. (vidjeti stavove 15-16 i 25 gore) i (b) postupak eksproprijacije bio u toku (vidjeti stav 18 gore). Konkretno, nadležni domaći organi i sudovi su odbili sve zahtjeve podnosioca predstavke za izvršenje na osnovu toga što je relevantna presuda donijeta u odnosu na M.D. a ne u odnosu na opštinu. Takođe je donijeta privremena mjera u korist M.D. kojom je zabranjeno izvršenje rješenja Komunalne policije do okončanja postupka eksproprijacije.
  3. Kada je u pitanju promjena vlasništva, Sud primjećuje da je Viši sud potvrdio prvostepeno rješenje kojim je naloženo M.D. da ukloni objekte koje je bespravno izgradio (vidjeti stavove 11 i 14 gore), bez obzira na promjenu vlasništva koja se desila u međuvremenu. Ipak, čak i pod pretpostavkom da je promjena vlasništva bila relevantna u cilju izvršenja, Sud primjećuje da relevantne odredbe oba Zakona o izvršenju i obezbjeđenju predviđaju da se izvršenje može zahtijevati i u odnosu na lica koja nijesu navedena kao tužena strana u odluci o izvršenju ukoliko je relevantna obaveza prenijeta na njih (vidjeti stavove 29-30 gore). Primijećeno je, u ovom smislu, da je spor između podnosioca predstavke i M.D. zbog građevinskih radova na predmetnom zemljištu uredno zabilježen u katastar nepokretnosti 2008. godine, tačnije, mnogo prije prenosa vlasništva (vidjeti stavove 7 in fine i 11 gore; uporediti sa Rodić protiv Bosne i Hercegovine (odl.), br. 38636/17, stav 31, 9. novembar 2020. godine). Stoga, Opština je morala biti svjesna predmetnog spora i moglo se očekivati da isto tako bude svjesna prvostepene presude s tim u vezi, koja je do tada bila donijeta (vidjeti stavove 9 i 11 gore). Stoga se legitimno može očekivati da je prenos vlasništva nad dijelom zemljišta sa M.D. na Opštinu takođe obuhvatao prenos obaveze koja se odnosila na objekte koji su na tom zemljištu bespravno izgrađeni. Da to nije bio slučaj, tužioci bi se zaista mogli naći u situaciji da bi tuženi mogli više puta da prenose pravo vlasništva nad relevantnom imovinom, obavezujući tužioce da pokreću jedan građanski postupak za drugim, na taj način beskonačno opstruirajući izvršenje u odnosu na konkretnu imovinu. Ipak, bez obzira na relevantnu zakonsku odredbu, domaći sudovi su utvrdili da je podnosilac predstavke trebao da pokrene poseban građanski postupak protiv opštine, iako opština nije bila ta koja je bespravno izgradila predmetne objekte i iako je podnosilac predstavke već pokrenuo jedan građanski postupak s tim u vezi u kojem su donijete odluke u njegovu korist. Na taj način, sudovi nižih instanci propustili su da se pozabave primjenjivošću relevantne zakonske odredbe, kako je istakao Ustavni sud kada je ukinuo odluku Osnovnog suda (vidjeti stav 27 gore).
  4. Kada je u pitanju postupak eksproprijacije, Sud primjećuje da, uprkos navodnom javnom interesu, isti traje već nekoliko godina. Takođe primjećuje da, iako je postupak tada već bio u toku, Vlada je ipak preuzela obavezu da izvrši predmetnu presudu i rješenja i na osnovu tog uvjeravanja, Sud je izbrisao predmet sa liste predmeta 2016. godine (vidjeti dio koji se odnosi na postupak gore). Sud dalje primjećuje da su domaći organi, uključujući Vrhovni sud, izričito utvrdili da postupak eksproprijacije ne može predstavljati prepreku za izvršenje odluka (vidjeti stavove 19 i 25 gore). Vlada je tvrdila da bi se relevantne odluke izvršile da zemljište nije eksproprisano (vidjeti stav 33 gore), što znači da je izvršenje još uvijek bilo moguće. Stoga, Sud nije uvjeren da je postupak eksproprijacije bio prethodno pitanje, kako je tvrdila Vlada (vidjeti stav 42 gore).
  5. U smislu gore navedenog, Sud smatra da propust države da izvrši pravosnažnu presudu i relevantna rješenja predstavlja povredu člana 6 stav 1 Konvencije (vidjeti Boucke,stavovi 74-75, 79 i 89-94; Milić, stavovi 63-65 i 68; Vukelić, stavovi 98-102; i Mijanović, stavovi 81-87, sve gore citirane).
  6. Takođe smatra da sporno neizvršenje predstavlja miješanje u pravo podnosioca predstavke na mirno uživanje njegove imovine, koje u konkretnom predmetu nije opravdano. Na osnovu toga, bilo je posebne povrede člana 1 Protokola br. 1 uz Konvenciju (vidjeti Mijanović, gore citirana, stavovi 88-91).

III. DRUGE NAVODNE POVREDE KONVENCIJE

  1. Sud primjećuje da je, nakon što je predstavka vraćena na listu predmeta i ponovo komunicirana tuženoj Vladi, podnosilac predstavke ponovio ostale pritužbe koje je prvobitno iznio na osnovu članova 6 i 13 Konvencije i člana 1 Protokola br. 1 uz Konvenciju u vezi sljedećeg: (a) zaposleni u Upravi za katastar i državnu imovinu nijesu gonjeni i kažnjeni po osnovu njegovih krivičnih prijava i (b) dužine trajanja postupka eksproprijacije i nepostojanja djelotvornog pravnog lijeka u tom smislu.
  2. Sud ponavlja da je 14. aprila 2021. godine Vlada obaviještena o nekim od pritužbi podnosioca predstavke, dok je ostatak predstavke, uključujući pritužbe navedene u prethodnom stavu, proglašen neprihvatljivim. Stoga, Sud više nije nadležan da ih ispituje (vidjeti KIPS DOO i Drekalović protiv Crne Gore, br. 28766/06, stav 139, 26. jun 2018. godine).
  3. Podnosilac predstavke se takođe implicitno prituživao da neki od službenika Uprave za katastar i državnu imovinu nijesu bili gonjeni i kažnjeni po osnovu njegovih krivičnih prijava podnijetih u maju 2021. i junu 2022. godine. Ova pritužba nije usklađena ratione materiae i mora biti odbačena u skladu sa članom 35 stavovi 3 i 4 Konvencije.
  4. Podnosilac predstavke se prituživao i zbog ishoda brojnih drugih pravnih ljekova koje je koristio kako bi ostvario izvršenje predmetne presude i rješenja i, konkretno, zbog dužine trajanja postupka pred Ustavnim sudom (vidjeti stav 24 gore). Imajući na umu stanovišta navedena u stavu 49 gore, Sud smatra da nije neophodno da posebno ispituje prihvatljivost ili osnovanost pritužbi podnosioca predstavke u tom smislu (vidjeti Centre for Legal Resources on behalf of Valentin Câmpeanu protiv Rumunije [VV],   br. 47848/08, stav 156, ECHR 2014, i izvori tamo navedeni; vidjeti, takođe, mutatis mutandis, Hajnal protiv Srbije, br. 36937/06, stav 137, 19. jun 2012. godine).

IV. PRIMJENA ČLANA 46 KONVENCIJE

  1. Sud ponavlja da član 46 Konvencije, tumačen u svijetlu člana 1, nameće tuženoj državi pravnu obavezu ne samo da plati konkretne iznose dosuđene pravičnim zadovoljenjem licima koja su pogođena povredom, već i da izabere, a što je pod nadzorom Komiteta ministara, generalne i/ili, ako je to odgovarajuće, individualne mjere koje će usvojiti u svom domaćem pravnom poretku kako bi se okončala povreda koju je utvrdio Sud i da ispravi posljedice u najvećoj mogućoj mjeri (vidjeti Scozzari i Giunta protiv Italije [VV], br. 39221/98 i 41963/98, stav 249, ECHR 2000-VIII). Prvenstveno je na konkretnoj državi da izabere, pod nadzorom Komiteta ministara, mjere koje je dužna da sprovede u domaćem pravnom poretku kako bi izvršila obavezu na osnovu člana 46 Konvencije (ibid.; vidjeti takođe Öcalan protiv Turske [VV], br. 46221/99, stav 210, ECHR 2005-IV).
  2. Ipak, izuzetno, sa ciljem da se pomogne tuženoj državi da ispuni svoje obaveze u odnosu na član 46, Sud može da predloži različite mogućnosti i da ostavi izbor mjere i njenu implementaciju na diskreciono pravo konkretne države ili priroda utvrđene povrede može biti takva da ne ostavlja stvarnu mogućnost izbora kada su u pitanju mjere koje su potrebne da se ta povreda ispravi i Sud može odlučiti da ukaže na samo jednu takvu mjeru (vidjeti Öcalan, gore citirana, stav 210). Konkretne mjere obeštećenja, ukoliko ih ima, koje se zahtijevaju od tužene države kako bi ispunila svoje obaveze na osnovu člana 46 Konvencije, moraju zavisiti od konkretnih okolnosti pojedinačnog predmeta i biti određene u svijetlu uslova navedenih u presudi Suda u tom predmetu i uz dužno razmatranje gore navedene prakse Suda (ibid.).
  3. Povreda koju je Sud utvrdio u konkretnom predmetu još uvijek utiče na podnosioca predstavke – on je u situaciji da relevantna presuda i rješenja donijeta u njegovu korist još 2010. godine nikada nijesu izvršena i da su domaći sudovi, nakon više od deset godina neizvršavanja predmetnih odluka, okončali postupak izvršenja i time omogućili da objekti, koji ne samo da su bili bespravno izgrađeni, već nijesu bili izgrađeni u skladu sa relevantnim standardima, ostanu na zemljištu koje je u suvlasništvu podnosioca predstavke.
  4. Sud je već ranije utvrdio da bi pravo na pristup sudu bilo iluzorno ukoliko bi domaći pravni sistem države ugovornice omogućio da pravosnažna, obavezujuća sudska odluka ostane neizvršena na štetu jedne strane (vidjeti Hornsby, gore citirana, stav 40). Međutim, Sud ne može da ignoriše stanovišta domaćih sudova da su sporni objekti, bespravno izgrađeni kao takvi i neusklađeni sa relevantnim standardima, predstavljali jedini pristup okolnim kućama i njihovu vezu sa kolektorom otpadnih voda (vidjeti stav 18 gore). Sud, takođe, primjećuje da je zemljište bilo registrovano kao nekategorisani put čak i prije nastupanja konkretnih događaja (vidjeti stav 5 in fine gore). Vlada je tvrdila da je stoga postojao javni interes da se ekspropriše predmetno zemljište. Sud ponavlja da nije na njemu da spekuliše da li postoji ili ne postoji javni interes da se ekspropriše predmetno zemljište. Ovo pitanje treba da bude riješeno u postupku eksproprijacije. Imajući na umu posebne okolnosti konkretnog predmeta, činjenicu da je postupak eksproprijacije pokrenut 2010. godine i navodni javni interes da relevantne katastarske parcele imaju pristup putu i kolektoru otpadnih voda, Sud utvrđuje da je izuzetno važno da se preduzmu odgovarajuće mjere kako bi se obezbijedilo da postupak eksproprijacije bude sproveden i okončan bez daljih bespotrebnih odlaganja, najkasnije u roku od jedne godine od dana pravosnažnosti ove presude. Ukoliko postupak eksproprijacije ne bude okončan u navedenom roku ili zemljište ne bude eksproprisano, presuda i rješenja donijeta u korist podnosioca predstavke treba da budu izvršena najkasnije u roku od tri mjeseca od toga dana.

V. PRIMJENA ČLANA 41 KONVENCIJE

  1. Članom 41 Konvencije je predviđeno:

„Kada Sud utvrdi povredu Konvencije ili Protokola uz nju, a unutrašnje pravo konkretne Visoke strane ugovornice omogućava samo djelimičnu odštetu, Sud će, ako je to potrebno, obezbijediti pravično zadovoljenje oštećenoj strani.”

A. Šteta

  1. Podnosilac predstavke je tražio 16.200,00 eura na ime materijalne i nematerijalne štete. Izgleda da se materijalna šteta odnosi na štetu koja je navodno nastupila na susjednim parcelama podnosioca predstavke (vidjeti stav 8 gore). Podnosilac predstavke je naveo da nije mogao angažovati vještaka da procijeni tačan iznos te štete, te je zbog toga podnio zajednički zahtjev za naknadu materijalne i nematerijalne štete.
  2. Vlada je tvrdila da je traženi iznos prekomjeran, naročito imajući na umu da je podnosilac predstavke u velikoj mjeri doprinio dužini trajanja postupka na koju se žalio, jer je ulagao brojne žalbe i dostavljao obimne podneske. Vlada je takođe navela da domaći pravosudni sistem nije radio u punom kapacitetu, jer su mnoge sudije penzionisane, što je takođe uticalo na vođenje brojnih postupaka.
  3. Sud primjećuje da podnosilac predstavke nije naznačio tačan iznos materijalne štete koju je navodno pretrpio zbog povrede koju je utvrdio Sud, te stoga odbacuje ovaj zahtjev. Međutim, Sud prihvata da je podnosilac predstavke morao pretrpjeti nematerijalnu štetu koja ne može biti dovoljno nadoknađena samim utvrđivanjem povrede. Vršeći sopstvenu procjenu na pravičnoj osnovi, Sud mu dosuđuje iznos od 4.700,00 eura, uvećan za bilo koje poreze koje se mogu naplatiti.

B. Troškovi i izdaci

  1. Podnosilac predstavke je takođe tražio iznos od 1.025,00 eura na ime troškova i izdataka nastalih u postupcima pred domaćim sudovima i Sudom.
  2. Vlada je osporila ovaj zahtjev podnosioca predstavke.
  3. Na osnovu prakse Suda, podnosilac predstavke ima pravo na naknadu troškova i izdataka samo u onoj mjeri u kojoj dokaže da su oni stvarno i nužno nastali i da je njihova visina razumna (vidjeti Iatridis protiv Grčke (pravično zadovoljenje) [VV], br. 31107/96, stav 54, ECHR 2000-XI). U konkretnom predmetu, uzimajući u obzir dokumenta koja su mu bila na raspolaganju i gore navedeni kriterijum, Sud smatra razumnim da dosudi čitav traženi iznos koji pokriva troškove po svim osnovama, uvećan za bilo koje poreze koji se mogu naplatiti podnosiocu predstavke.

IZ OVIH RAZLOGA, SUD

  1. Odbacuje,jednoglasno, zahtjev Vlade da izbriše predstavku sa liste predmeta;
  2. Proglašava, jednoglasno, pritužbu na osnovu člana 6 Konvencije i člana 1 Protokola br. 1 uz Konvenciju, zbog neizvršenja pravosnažne domaće presude i dva upravna rješenja prihvatljivom;
  3. Utvrđuje, jednoglasno, da nema potrebe da posebno ispituje pritužbe koje se odnose na ishod brojnih drugih pravnih ljekova koji su korišćeni kako bi se izvršile predmetna presuda i rješenja i na dužinu trajanja postupka pred Ustavnim sudom;
  4. Proglašava, jednoglasno, ostatak predstavke neprihvatljivim;
  5. Utvrđuje, jednoglasno, da je bilo povrede člana 6 Konvencije;
  6. Utvrđuje, jednoglasno, da je bilo povrede člana 1 Protokola br. 1 uz Konvenciju;
  7. Utvrđuje, sa šest glasova na prema jedan, da je tužena država dužna da obezbijedi da postupak eksproprijacije u odnosu na kat. parcele br. 1084/4 i 1084/10 bude okončan najkasnije u roku od jedne godine od dana pravosnažnosti ove presude;
  8. Utvrđuje, sa šest glasova prema jedan da, ukoliko postupak eksproprijacije ne bude okončan u roku od jedne godine od dana kada ova presuda postane pravosnažna ili ukoliko predmetno zemljište ne bude eksproprisano, tužena država je dužna da obezbijedi izvršenje pravosnažnih domaćih odluka donijetih 26. februara i 29 i 30. marta 2010. godine u roku od tri mjeseca od dana isteka jednogodišnjeg roka određenog za okončanje postupka eksproprijacije;
  9. Utvrđuje jednoglasno,

(a)   da je tužena država dužna da plati podnosiocu predstavke, u roku od tri mjeseca od dana pravosnažnosti presude u skladu sa članom 44 stav 2 Konvencije, sljedeće iznose:

(i) 4.700,00 eura (četiri hiljade i sedam stotina eura), uvećan za bilo koje poreze koji se mogu naplatiti podnosiocu predstavke, na ime naknade nematerijalne štete;

(ii) 1.025,00 eura (hiljadu i dvadeset i pet eura), uvećan za bilo koje poreze koji se mogu naplatiti podnosiocu predstavke, na ime troškova i izdataka postupka;

(iii) da se od isteka navedena tri mjeseca, pa do isplate ovih iznosa obračunava kamata na gore navedene iznose po stopi koja je jednaka najnižoj kamatnoj stopi Evropske centralne banke tokom zateznog perioda uz dodatak od tri procentna poena;

10.  Odbija, jednoglasno, ostatak zahtjeva podnosioca predstavke za pravičnim zadovoljenjem.

Sačinjeno na engleskom jeziku i objavljeno u pisanoj formi 22. februara 2024. godine na osnovu Pravila 77 stavovi 2 i 3 Poslovnika Suda.

             Ilse Freiwirth                                                    Marko Bošnjak
                 Registar                                                           predsjednik

                    

U skladu sa članom 45 stav 2 Konvencije i Pravilom 74 stav 2 Poslovnika Suda, izdvojeno mišljenje sudije Krzysztof Wojtyczek se nalazi u prilogu ove presude.

 

M.B.
I.F.

 

DJELIMIČNO IZDVOJENO MIŠLJENJE SUDIJE WOJTYCZEK

1.  Uz dužno poštovanje, ne slažem se sa pristupom usvojenim u tačkama 7 i 8 izreke predmetne presude.

2.  U konkretnom predmetu, podnosilac predstavke se prituživao na osnovu člana 6 Konvencije zbog neizvršenja presude i upravnih rješenja koja su donijeta u njegovu korist u građanskom sporu sa fizičkim licem oko imovinskih prava. Istovremeno, podnosilac predstavke nije potkrijepio tvrdnju da je pretrpio materijalnu štetu i nije naveo njen iznos (vidjeti stav 62). Pod ovim okolnostima, konkretan predmet može pokrenuti preliminarno pitanje da li je podnosilac predstavke zaista pretrpio bilo kakvu značajnu štetu.

U predmetima koji se odnose na građanski spor između fizičkih lica zbog imovinskih prava (pokrenutih na osnovu člana 6 Konvencije i/ili člana 1 Protokola br. 1), poželjno je da podnosioci predstavke prikažu i navedu iznos konkretne materijalne štete koju su pretrpjeli tako da se ne može prigovoriti da šteta koju su pretrpjeli nije značajna. Ipak, slažem se da – pod okolnostima konkretnog predmeta – sumnja u ovom smislu treba da bude riješena u korist podnosioca predstavke.

3.  Dalje, konkretan predmet tiče se prava dvije grupe lica koje nijesu bile stranke u postupku pred Sudom: (i) suvlasnika kat. parcela br. 1084/4 i 1084/10 pomenutih u stavu 5 i (ii) vlasnika susjednih parcela. Većina s pravom ukazuje na ovu činjenicu predmeta navodeći u stavu 58 sljedeće: „Sud ne može da ignoriše nalaze domaćih sudova da su sporni objekti, bespravno izgrađeni kao takvi i neusklađeni sa relevantnim standardima, predstavljali jedini pristup okolnim kućama i njihovu vezu sa kolektorom otpadnih voda“. Primjećujem u ovom kontekstu da suvlasnici kat. parcela br. 1084/4 i 1084/10 i vlasnici susjednih parcela mogu imati različite interese i poglede u vezi sa perspekitvom uklanjanja kolektora otpadnih voda, kao i betoniranog puta.

4.  Izvršenje domaćih građanskih presuda u kojima je odlučivano o imovinskim pravima često je delikatno pitanje koje uključuje suprotstavljene pravne interese fizičkih lica. Većina je, ipak, odlučila da odredi konkretne individualne mjere kojima se obezbjeđuje implementacija konkretne presude. Izabrani pristup pokreće nekoliko prigovora. Prvo, osporene mjere je Sud odredio po službenoj dužnosti, pri čemu podnosilac predstavke nije dostavio zahtjev u tom smislu. Sud je o ovim pitanjima odlučio ultra petita. Drugo, ni podnosiocu predstavke niti bilo kome od suvlasnika kat. parcela br. 1084/4 i 1084/10 ili vlasnika susjednih parcela nije data mogućnost da iznesu svoje stavove o optimalnoj metodi obezbjeđivanja obeštećenja za podnosioca predstavke. Nije sigurno da određene mjere reflektuju prioritete podnosioca predstavke. Treće, prije određivanja izvršenja domaće presude ili upravnog rješenja, neophodno je utvrditi da ne postoje pravne ili činjenične prepreke za njihovo izvršenje u domaćem pravu; naročito u konkretnom predmetu kada uzmemo u obzir činjenicu da je proteklo skoro četrnaest godina od donošenja konkretnih rješenja. Četvrto, priroda povrede Konvencije u konkretnom predmetu nije takva da ostavlja realan izbor po pitanju mjera koje su potrebne da bi se povreda ispravila. Diskutabilno je da li su naložene mjere bolje rješenje od ostavljanja slobode izbora tuženoj državi i Komitetu ministara Savjeta Evrope. Tužena država, sprovodeći svoju slobodu, može, na primjer, odlučiti da predloži, kao mogući način implementacije predmetne presude, novčanu nadoknadu za pretrpljenu materijalnu štetu. Dalje primjećujem u ovom smislu da, iako moguća eksproprijacija (navedena pod tačkom 8 izreke) treba da obuhvati nadoknadu koja odgovara trenutnoj vrijednosti eksproprisane parcele, ista neće donijeti nadoknadu za bilo koju drugu vrstu pretrpljene materijalne štete (na primjer, moguću lucrum cessans, ukoliko postoji). U svakom slučaju, eksproprijacija neće obezbijediti izvršenje domaće presude i upravnih rješenja donijetih u korist podnosioca predstavke.

5.  Konačno, želim da naglasim da je konkretan predmet pokrenuo značajno pitanje proceduralne pravde. Sud je odredio mjere koje mogu imati dalekosežni uticaj na prava drugih lica, dok nikome od tih lica nije obezbijeđeno pravo da bude saslušano pred Sudom.

Pod okolnostima gore navedenim, bilo bi bolje suzdržati se od određivanja konkretnih mjera implementacije i obezbijediti da je tužena država – postupajući pod nadzorom Komiteta ministara – zadržala mogućnost predlaganja optimalnog načina implementacije predmetne presude, obezbjeđujući najbolju ravnotežu između – mogućih – suprotstavljenih interesa zainteresovanih lica. U svakom slučaju, racionalni izbor optimalnih mjera za sprovođenje bi zahtijevao utvrđivanje svih relevantnih trenutnih činjeničnih okolnosti u vezi predmetnih parcela, kao i susjednih parcela, uključujući trenutne prioritete podnosioca predstavke i ostalih zainteresovanih lica.

 

Prevod presude preuzet iz Hudoc baze podataka

 

 

FIRST SECTION

CASE OF VLAHOVIĆ v. MONTENEGRO

(Application no. 62444/10)

JUDGMENT

Art 37 § 1 • New unilateral declaration submitted after restoration of application to Court’s list for failure to fulfil undertaking in previous declaration did not provide appropriate redress • Request to strike out application dismissed

Art 6 § 1 (civil) • Access to court • Art 1 P1 • Peaceful enjoyment of possessions • Unjustified non-enforcement of final domestic judgment and two administrative decisions in respect of the removal of unlawful constructions on the applicant’s plots of land

Art 46 • Execution of judgment • Individual measures

STRASBOURG

22 February 2024

This judgment will become final in the circumstances set out in Article 44 § 2 of the Convention. It may be subject to editorial revision.

In the case of Vlahović v. Montenegro,

The European Court of Human Rights (First Section), sitting as a Chamber composed of:

 Marko Bošnjak, President,
 Alena Poláčková,
 Krzysztof Wojtyczek,
 Péter Paczolay,
 Ivana Jelić,
 Erik Wennerström,
 Raffaele Sabato, judges,
and Ilse Freiwirth, Section Registrar,

Having regard to:

the application (no. 62444/10) against Montenegro lodged with the Court under Article 34 of the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms (“the Convention”) by a Croatian national, Mr Zoran Vlahović (“the applicant”), on 15 October 2010;

the decision to give notice to the Montenegrin Government (“the Government”) of the complaint concerning non-enforcement of a domestic judgment and decisions delivered in favour of the applicant;

the decision to strike the application out of its list of cases in view of the respondent State’s unilateral declaration by which they undertook to ensure the enforcement of the domestic judgment and decisions and to pay the applicant non-pecuniary damage (see Vlahović v. Montenegro [Committee], no. 62444/10, 22 November 2016);

the decision to restore the application to the Court’s list of cases on 19 November 2020 on the applicant’s request since the domestic judgment and decisions at issue had remained unenforced;

the decision to re-communicate to the Government the complaint concerning non-enforcement of the domestic judgment and decisions delivered in favour of the applicant and to declare the remainder of the application inadmissible;

the parties’ observations;

the Croatian Government’s decision not to make use of their right to intervene in the proceedings (Article 36 § 1 of the Convention);

 

Having deliberated in private on 30 January 2024,

Delivers the following judgment, which was adopted on that date:

INTRODUCTION

1.  The application concerns a complaint by the applicant, under Article 6 of the Convention and Article 1 of Protocol No. 1, of non-enforcement of a domestic judgment and decisions delivered in his favour in 2010.

THE FACTS

2.  The applicant was born in 1964 and lives in Split, Croatia. He was granted leave to represent himself.

3.  The Government were represented by their Agent, Ms. V. Pavličić.

4.  The facts of the case may be summarised as follows.

5.  The applicant is one of the co-owners of two plots of land, nos. 1084/4 and 1084/10, located in Herceg Novi. He owns one third and one half of the two plots respectively. At the relevant time a certain M.D. owned one eighteenth and one twelfth of the same plots. The land was registered as an uncategorised road.

6.  In June 2005 M.D. constructed a sewage collection system on the two plots of land and paved the road in concrete. He did so without the prior approval of the other co-owners and without the authorisation of a competent body of the municipality of Herceg Novi (“the municipality”).

7.  On an unspecified date thereafter the applicant and one of the other co-owners of the land instituted civil proceedings against M.D. for unlawfully building a sewage collection system and paving the road with concrete. The dispute was entered into the real estate registry (zabilježba spora) in November 2008.

8.  In the course of the proceedings a witness who was a construction expert gave his findings. In particular, he found that the placement of the concrete on the ground to build the road had caused the flow of rainwater to accelerate along the roadway. He stated that the grating and the channel constructed on one part of the road were not sufficient to collect all the surface water from the newly created drainage basin (slivna površina). Therefore, in time, the unregulated drainage of surface water from the road paved in concrete would probably cause flooding and soil deposits (zemljani nanosi), thereby damaging the adjacent plots of land belonging to the claimants. Moreover, if the water from the paved road was not regulated, the water coming from the land of the respondent party would erode even the land on which the road had been constructed. The expert further stated that the sewage collection system had been constructed without the prior authorisation of the relevant administrative body, which also meant that it might not have been constructed in accordance with the relevant construction standards.

9.  On 26 February 2010 the Herceg Novi Court of First Instance (Osnovni sud) found that M.D. had violated the applicant’s rights in respect of plots nos. 1084/4 and 1084/10 by unlawfully paving the entirety of the plots in concrete and constructing a sewage collection system on plot no. 1084/10. It ordered M.D. to remove the above-mentioned objects within fifteen days.

10.  On 29 and 30 March 2010 the municipal police (komunalna policija) issued two decisions ordering M.D. to remove the unlawfully built sewage collection system and the concrete paving respectively. Those decisions were upheld on 27 April 2010 by the municipality Chief Administrator, acting as the second-instance administrative body.

11.  On 18 May 2010 M.D. transferred his ownership rights to the land at issue (see paragraph 5 in fine above) to the municipality free of charge.

12.  On 9 December 2010 the municipality requested the Real Estate Administration (Uprava za nekretnine) to be allowed to expropriate the plots of land in question.

13.  Between 28 December 2010 and 6 May 2019 the municipal police issued a number of decisions postponing the enforcement of its decisions of March 2010 (see paragraph 10 above) for various reasons; all of those decisions were quashed by the Chief Administrator.

14.  On 8 February 2011 the Podgorica High Court (Viši sud) upheld the first-instance judgment of 26 February 2010 in so far as relevant (see paragraph 9 above), rendering that judgment final.

15.  On 15 April 2011 the Court of First Instance issued an enforcement order in respect of its judgment. On 11 October 2011 the High Court quashed it on the grounds that M.D. was no longer a co-owner of the land in question and in view of ongoing expropriation proceedings (see paragraphs 11 and 12 above).

16.  On 19 March 2012 the Court of First Instance dismissed the applicant’s request that the municipality enforce the judgment, on the grounds that a final judgment had been delivered, not in respect of the municipality, but in respect of M.D. That decision was upheld on 24 May 2012 and the applicant was advised to initiate civil proceedings against the municipality.

17.  On 17 April 2012 the Real Estate Administration rejected the municipality’s expropriation request (see paragraph 12 above). On 12 November 2012 the municipality submitted another expropriation request to the Real Estate Administration, but, after a remittal, the proceedings were stayed (prekida se postupak) on 29 May 2015.

18.  On 8 April 2015 the Court of First Instance issued an interim measure, on a request by M.D. and a private company, prohibiting the removal of the concrete paving of the road and the sewage collection system, as ordered by the municipal police (see paragraph 10 above), until the termination of the expropriation proceedings. The court also found that should the decisions of the municipal police be enforced, the parties who had requested an interim measure and other occupants would not be able to live in their flats, thereby suffering nearly irreparable damage (teško nadoknadivu štetu). Notably, there was no other access road to their homes except the one which would be affected by the enforcement of the decisions and the occupants would not be able to use the water supply or sewage infrastructure necessary for the normal functioning of their households and businesses. On 1 June 2015 the Court of First Instance, as the second-instance enforcement court, rejected the applicant’s objection (odbacuje se prigovor) lodged in respect of the decision on the interim measure.

19.  On 11 April 2017 the Supreme Court, while ruling on one of the claims for fair redress brought by the applicant in respect of lengthy enforcement proceedings, held, inter alia, that the expropriation proceedings could not be an obstacle for the enforcement of decisions ordering the removal of certain objects.

20.  On 19 February 2021 the Real Estate and State Property Administration quashed the decision of 29 May 2015, which had stayed the expropriation proceedings (see paragraph 17 in fine above).

21.  On 9 March 2021, after many unsuccessful attempts by the applicant to expedite enforcement of the decisions, the High Court ordered the urgent termination of the enforcement proceedings. It noted that the enforcement was considered final when the relevant decision had either been executed or the enforcement proceedings terminated.

22.  On 27 April 2021 the Court of First Instance terminated the enforcement (obustavlja se izvršenje) of the judgment of 26 February 2010 and cancelled all the actions undertaken in that regard. The court found that there were circumstances entirely preventing enforcement (postoje okolnosti koje u cjelosti sprječavaju sprovođenje rješenja o izvršenju), notably that the respondent named in the judgment was no longer a co-owner of the land in question. The applicant was advised to exercise his right in respect of the municipality in separate civil proceedings, after which, if successful, he could initiate new enforcement proceedings. That decision was upheld on 13 September 2021.

23.  On 12 August 2021, after a remittal, the Real Estate and State Property Administration delivered a decision expropriating the land in question in favour of the municipality so that an access road could be built in accordance with the Detailed Urban Plan. On 14 November 2022, after another remittal, the Ministry of Finance, as the second-instance body, quashed that decision. On 19 December 2022 the applicant contested the Ministry of Finance decision before the Administrative Court.

24. In the meantime, on 20 January 2022 the Constitutional Court dismissed a constitutional appeal lodged by the applicant on 31 May 2017 in respect of the non-enforcement. The court upheld, in substance, the reasoning given by the courts in the enforcement proceedings (see paragraphs 15 and 16 above).

25.  On 27 May 2022 the State Prosecutor’s Office, while dismissing one of the criminal complaints lodged by the applicant in relation to the expropriation proceedings, held that the administrative (expropriation) proceedings could not in any way obstruct the enforcement of the final court judgment of 2010 ordering the removal of the unlawfully constructed objects.

26.  Over several years the applicant repeated his request for enforcement on several occasions, both against M.D. and the municipality, but to no avail. In doing so he relied on section 28 of the Enforcement Act (see paragraphs 29 and 30 below). In one of its decisions, that of 9 August 2019, the Court of First Instance noted that the applicant had relied on that provision, but nevertheless upheld the previous findings, namely that the municipality had neither been a party to the civil proceedings nor been obliged by the relevant judgment to take any action. It dismissed all the applicant’s other submissions as unfounded.

27.  On 16 June 2023 the Constitutional Court ruled in favour of the applicant and quashed the decision of 9 August 2019 (see the preceding paragraph). In particular, the Constitutional Court found that the Court of First Instance had failed to address the application of section 28 of the Enforcement Act on which the applicant had explicitly relied. The Constitutional Court found a violation of Article 6 of the Convention due to a lack of sufficient and relevant reasons in the decision of the Court of First Instance.

28.  On 12 December 2023 the expropriation proceedings were pending before the Administrative Court (see paragraph 23 above), the interim measure was still in force (see paragraph 18 above) and the judgment and the two administrative decisions delivered in favour of the applicant (see paragraphs 9, 13 and 14 above) remained unenforced.

RELEVANT LEGAL FRAMEWORK

29.  Section 23 of the Enforcement Procedure Act 2004 (Zakon o izvršnom postupku, published in the Official Gazette of the Republic of Montenegro – no. 023/04) provided that enforcement could also be ordered on a request by a person who was not named as a claimant (povjerilac) in the enforceable decision, if he or she could prove that the relevant claim (potraživanje) had been transferred to him or her. It also specified that the same was applicable in the event that an enforcement was ordered against a person who was not named in the enforceable decision as a respondent (dužnik).

30.  The Enforcement Procedure Act 2004 was in force until 25 September 2011, when it was replaced by the Enforcement Act 2011 (Zakon o izvršenju i obezbjeđenju, published in the Official Gazette of Montenegro – nos. 036/11028/14020/15022/17076/17 and 025/19). Section 28 of the new Act corresponds to section 23 of the previous Act.

31.  Section 17 of the Enforcement Act 2011 provides that enforcement must be ordered on the basis of an enforceable document unless otherwise prescribed by law. Section 18 provides that, inter alia, an enforceable court judgment is an enforceable document. Section 22 provides that an enforceable document is suitable for the enforcement if it specifies the claimant and the respondent party, as well as the object, form and scope of the claim and the time-limit for fulfilling it. If the enforceable document does not specify a time-limit for the voluntary fulfilment of the claim, that time-limit is to be defined by an enforcement order.

32.  Section 77 provides that in addition to other conditions under which an enforcement can be terminated, which are provided in the Act, an enforcement may also be terminated by a court of its own motion when an enforceable document has been quashed, overturned, declared null and void, that is, if a certificate of enforceability has been revoked. A decision on termination of enforcement annuls all the enforcement actions which were carried out, as long as doing so will not affect the acquired rights of third parties.

THE LAW

  1. PRELIMINARY ISSUE

33.  The Government submitted a unilateral declaration on 30 November 2021 and requested that the application should be struck out of the list of cases in accordance with Article 37 of the Convention. They acknowledged a violation of Article 6 of the Convention. They also undertook to ensure that all the necessary steps were taken to speedily enforce the decisions in question after the completion of the expropriation proceedings or, if the land were expropriated, that prompt actions would be taken to bring the infrastructure in question in line with the relevant construction standards.

34.  The applicant invited the Court to reject the Government’s unilateral declaration. He submitted that in their first unilateral declaration of 6 June 2016, the Government had already undertaken to take all the necessary steps to ensure the enforcement in question, without referring to expropriation, even though the expropriation proceedings had already been pending for more than three years at the time. They had failed to fulfil that undertaking. In their new unilateral declaration they proposed to wait for the completion of the expropriation proceedings and, furthermore, for the resolution of the case without any assurance that the enforcement would take place. In addition, the applicant submitted that the Government had proposed no compensation.

35.  The Court notes that the relevant principles concerning unilateral declarations are set out in Tahsin Acar v. Turkey ((preliminary issue) [GC], no. 26307/95, §§ 75-77, ECHR 2003-VI). In particular, the Court considered that, under certain circumstances, it might be appropriate to strike out an application under Article 37 § 1 (c) of the Convention on the basis of a unilateral declaration by the respondent Government even if the applicant wishes the examination of the case to be continued. It would, however, depend on the particular circumstances whether the unilateral declaration offered a sufficient basis for finding that respect for human rights as defined in the Convention did not require the Court to continue its examination of the case (Article 37 § 1 in fine) (ibid., § 75).

36.  The Court further observes that the present application concerns non-enforcement of domestic decisions and that there have been a number of similar cases in respect of the respondent State (see, among many others, Boucke v. Montenegro, no. 26945/06, §§ 74-75, 79 and 89-94, 21 February 2012; Milić v. Montenegro and Serbia, no. 28359/05, §§ 63-65 and 68, 11 December 2012; Vukelić v. Montenegro, no. 58258/09, §§ 98-102, 4 June 2013; and Mijanović v. Montenegro, no. 19580/06, §§ 81-87, 17 September 2013).

37.  Concerning the present application, the Court stresses that it already struck it out of the list of cases once on the basis of the Government’s undertaking to ensure the speedy enforcement of the judgment and decisions in question (see the procedure part above). However, this undertaking was not fulfilled for which reason the Court restored the application to its list of cases. It also observes that, in their new unilateral declaration, the Government do not propose to ensure the enforcement without delay but rather to await the conclusion of the expropriation proceedings first and then to further proceed depending on their outcome. It notes in this connection that the expropriation proceedings were first initiated in 2010 and that there is no indication as to when they might be concluded. Moreover, the Government’s proposal also includes an option not to enforce the decisions at all. Furthermore, the unilateral declaration neither contains any acknowledgment of a violation of Article 1 of Protocol No. 1 to the Convention nor provides for any compensation.

38.  In view of the above the Court considers that the Government’s unilateral declaration does not provide appropriate redress to the applicant and the Court therefore rejects the Government’s request to strike the application out of its list.

  1. ALLEGED VIOLATION OF ARTICLE 6 OF THE CONVENTION AND ARTICLE 1 OF PROTOCOL NO. 1

39.  The applicant complained, under various Articles of the Convention, about the non-enforcement of the judgment and the administrative decisions relating to his property delivered in his favour (see paragraphs 9-10 and 14 above). The Court considers that the applicant’s complaint falls to be examined under Article 6 of the Convention and Article 1 of Protocol No. 1 (see, mutatis mutandisRadomilja and Others v. Croatia [GC], nos. 37685/10 and 22768/12, § 126, 20 March 2018). The relevant parts of the Articles in question read as follows:

Article 6

“In the determination of his civil rights and obligations ... everyone is entitled to a ... hearing within a reasonable time by [a] ... tribunal ...”.

Article 1 of Protocol No. 1

“Every natural or legal person is entitled to the peaceful enjoyment of his possessions. No one shall be deprived of his possessions except in the public interest and subject to the conditions provided for by law and by the general principles of international law.

The preceding provisions shall not, however, in any way impair the right of a State to enforce such laws as it deems necessary to control the use of property in accordance with the general interest or to secure the payment of taxes or other contributions or penalties.”

  1. The parties’ submissions

40.  The Government did not dispute that the enforcement proceedings had lasted a long time and had become even more complex on account of the change of ownership of part of the land, which had been the reason why the relevant judgment could not be enforced and why the applicant had to institute new civil proceedings against the municipality as the new owner. The municipal police’s decisions could not be enforced because of the interim measure issued in 2015, which was to remain in force until the expropriation proceedings were terminated.

41.  The Government also submitted that there had been no violation of Article 1 of Protocol No.1 to the Convention. They acknowledged that there had been an interference with the applicant’s right to peaceful enjoyment of his possessions. They maintained, however, that the interference had been necessary in a democratic society and had been aimed at meeting the general interest of the community, notably by way of providing an access road to other houses, which was possible only by building it on plot no. 1084/4, as well as building the necessary water and sewage systems infrastructure.

42.  The Government submitted that the expropriation, the aim of which was to build an access road on plot no. 1084/4, and in which there was a public interest, was a preliminary question. Following the termination of the expropriation proceedings, the municipality would initiate urgent repair of the road and the infrastructure so as to bring it in line with the relevant construction standards. The Government stated that that would be the only possible solution in the present case, bearing in mind the amount of time that had passed from the time when the relevant decisions had been delivered in the applicant’s favour and the present condition at the site. In that event the applicant would be entitled to compensation equivalent to the market value of the expropriated property.

43.  The applicant contested the Government’s arguments and reiterated his complaint. In particular, he submitted that it would be absurd if enforcement could be avoided by transferring property from one person to another and if a claimant would be required to initiate new proceedings against every new owner, as in that way any enforcement could be obstructed endlessly.

  1. The Court’s assessment
    1. Admissibility

44.  The Court notes that this complaint is neither manifestly ill-founded nor inadmissible on any other grounds listed in Article 35 of the Convention. It must therefore be declared admissible.

  1. Merits

45.  The general principles concerning enforcement of judgments have been summarised in Hornsby v. Greece (19 March 1997, § 40, Reports of Judgments and Decisions 1997-II), Immobiliare Saffi v. Italy ([GC], no. 22774/93, § 59, ECHR 1999-V), Sabin Popescu v. Romania (no. 48102/99, §§ 68-76, 2 March 2004), Matheus v. France (no. 62740/00, §§ 58 and 71, 31 March 2005) and Fuklev v. Ukraine (no. 71186/01, § 84, 7 June 2005).

46.  Turning to the present case, the Court notes that M.D., one of the co-owners of the land in question at the time, constructed a sewage collection system and paved the road in concrete on the land co-owned by the applicant, not only unlawfully, but also while apparently not respecting the relevant construction standards (see paragraphs 8, 9 and 10 above). Even though the applicant obtained a court judgment and two administrative decisions in his favour ordering M.D. to remove the constructions in question, they have never been enforced on account of (a) there being a new co-owner of the property – the municipality, rather than M.D. (see paragraphs 15-16 and 25 above), and (b) the ongoing expropriation proceedings (see paragraph 18 above). More specifically, the domestic authorities and courts dismissed all the applicant’s requests for enforcement on the grounds that the relevant judgment had been delivered in respect of M.D. and not the municipality. It also issued an interim measure in favour of M.D., prohibiting the enforcement of the municipal police’s decisions pending the conclusion of the expropriation proceedings.

47.  As regards the change of ownership, the Court notes that the High Court upheld the first-instance decision ordering M.D. to remove the objects that he had unlawfully constructed (see paragraphs 11 and 14 above) regardless of the change of ownership, which had taken place in the meantime. However, even assuming that the change of ownership was relevant for the purposes of the enforcement, the Court notes that the relevant provisions of both of the Enforcement Acts consistently provided that an enforcement could also be requested against those who were not specified as respondents in the enforceable decisions if the relevant obligation was transferred to them (see paragraphs 29-30 above). It is noted in this regard that the dispute between the applicant and M.D. over the constructions on the land in question was duly entered in the real estate registry in 2008, that is, long before the transfer of ownership took place (see paragraphs 7 in fine and 11 above; compare and contrast Rodić v. Bosnia and Herzegovina (dec.), no. 38636/17, § 31, 9 November 2020). The municipality, therefore, could not have been unaware of the dispute in question and could be expected to have also been aware of the first-instance judgment in that connection, which had been delivered by that time (see paragraphs 9 and 11 above). It therefore could be legitimately expected that M.D.’s transfer of his part of the land to the municipality also entailed the transfer of the obligation related to the objects unlawfully built on it. If that were not the case, claimants could indeed find themselves in situations where respondents could repeatedly transfer the ownership of the relevant property, obliging the claimants to initiate one set of civil proceedings after another, thus endlessly obstructing the enforcement in respect of the property in question. However, regardless of the relevant legal provision, the domestic courts held that the applicant should have initiated separate civil proceedings against the municipality, even though it had not been the municipality which had unlawfully built the objects in question and even though the applicant had already initiated one set of civil proceedings in that regard and obtained decisions in his favour. In doing so, the lower courts failed to address the applicability of the relevant legal provision as pointed out by the Constitutional Court when it quashed the decision of the Court of First Instance (see paragraph 27 above).

48.  As regards the expropriation proceedings, the Court notes that in spite of an alleged public interest, the expropriation proceedings have been pending for several years. It also notes that even though they were already ongoing at the time, the Government nevertheless undertook to enforce the judgment and decisions in question, and it was in view of that assurance that the Court struck the case out of the list of cases in 2016 (see the procedure part above). The Court further observes that the domestic bodies, including the Supreme Court, explicitly held that the expropriation proceedings could not be an obstacle for the enforcement of the decisions (see paragraphs 19 and 25 above). The Government submitted that the relevant decisions would be enforced if the land was not expropriated (see paragraph 33 above), meaning that enforcement was still possible. The Court is therefore not convinced that the expropriation proceedings were a preliminary issue, as argued by the Government (see paragraph 42 above).

49.  In view of the above, the Court considers that the failure of the State to enforce the final judgment and the relevant decisions amounts to a violation of Article 6 § 1 of the Convention (see Boucke, §§ 74-75, 79 and 89-94; Milić, §§ 63-65 and 68; Vukelić, §§ 98-102; and Mijanović, §§ 81-87, all cited above).

50.  It also considers that the non-enforcement at issue constitutes an interference with the applicant’s right to the peaceful enjoyment of his possessions, which was not justified in the present case. There has, accordingly, been a separate violation of Article 1 of Protocol No. 1 (see Mijanović, cited above, §§ 88-91).

  1. OTHER ALLEGED VIOLATIONS OF THE CONVENTION

51.  The Court notes that, after the application was restored and re-communicated to the respondent Government, the applicant repeated other complaints he had initially lodged under Articles 6 and 13 of the Convention and Article 1 of Protocol No. 1 thereto concerning: (a) real estate administration officials not being prosecuted and sentenced following his criminal complaints, and (b) the length of the expropriation proceedings and not having an effective domestic remedy in that respect.

52.  The Court reiterates that on 14 April 2021 the Government was notified of some of the applicant’s complaints, while the remainder of the application, including the complaints mentioned in the preceding paragraph, was declared inadmissible. That being so, the Court no longer has jurisdiction to examine them (see KIPS DOO and Drekalović v. Montenegro, no. 28766/06, § 139, 26 June 2018).

53.  The applicant also implicitly complained that some real estate administration officials had not been prosecuted and sentenced following his criminal complaints lodged in May 2021 and June 2022. This complaint is incompatible ratione materiae and must be rejected in accordance with Article 35 §§ 3 and 4 of the Convention.

54.  The applicant also complained about the outcome of various other legal remedies he had used in order to have the judgment and the decisions in question enforced and, in particular, about the length of the proceedings before the Constitutional Court (see paragraph 24 above). Having regard to its findings in paragraph 49 above, the Court considers that it is not necessary to examine separately the admissibility or the merits of the applicant’s complaints in this regard (see Centre for Legal Resources on behalf of Valentin Câmpeanu v. Romania [GC], no. 47848/08, § 156, ECHR 2014, and the authorities cited therein; see, also, mutatis mutandisHajnal v. Serbia, no. 36937/06, § 137, 19 June 2012).

  1. APPLICATION OF ARTICLE 46 OF THE CONVENTION

55.  The Court reiterates that Article 46 of the Convention, as interpreted in the light of Article 1, imposes on the respondent State a legal obligation not just to pay those concerned the sums awarded by way of just satisfaction, but also to choose, subject to supervision by the Committee of Ministers, the general and/or, if appropriate, individual measures to be adopted in their domestic legal order to put an end to the violation found by the Court and to redress as far as possible the effects (see Scozzari and Giunta v. Italy [GC], nos. 39221/98 and 41963/98, § 249, ECHR 2000-VIII). It is primarily for the State concerned to choose, subject to supervision by the Committee of Ministers, the means to be used in its domestic legal order to discharge its obligation under Article 46 of the Convention (ibid.; see also Öcalan v. Turkey [GC], no. 46221/99, § 210, ECHR 2005-IV).

56.  However, exceptionally, with a view to helping the respondent State to fulfil its obligations under Article 46, the Court may propose various options and leave the choice of measure and its implementation to the discretion of the State concerned or the nature of the violation found may be such as to leave no real choice as to the measures required to remedy it and the Court may decide to indicate only one such measure (see Öcalan, cited above, § 210). The specific remedial measures, if any, required of a respondent State in order to discharge its obligations under Article 46 of the Convention must depend on the particular circumstances of the individual case and be determined in the light of the terms of the Court’s judgment in that case, and with due regard to the above case-law of the Court (ibid.).

57.  The violation which the Court has found in the present case is still affecting the applicant – he is in a situation where the relevant judgment and decisions delivered in his favour as early as in 2010 have never been enforced and where the domestic courts, after more than ten years of not enforcing the decisions in question, terminated the enforcement proceedings, thus allowing the objects, which had not only been constructed unlawfully but also not in compliance with the relevant standards, to remain on the property co-owned by the applicant.

58.  The Court has already held that the right of access to a court would be illusory if a Contracting State’s domestic legal system allowed a final, binding judicial decision to remain inoperative to the detriment of one party (see Hornsby, cited above, § 40). However, the Court cannot ignore the domestic courts’ findings that the objects in question, unlawfully constructed as they were and not in compliance with the relevant standards, provided the only access to the surrounding houses and their connection to the sewage system (see paragraph 18 above). The Court also observes that the land was registered as an uncategorised road even before the time of the events (see paragraph 5 in fine above). The Government submitted that there was therefore a public interest in expropriating the land in question. The Court reiterates that it is not for it to speculate whether or not there is public interest in expropriating the land in question. This question should be resolved in the expropriation proceedings. Having regard to the specific circumstances of the present case, the fact that the expropriation proceedings were initiated in 2010 and the alleged public interest in having an access road and sewage collection system on the relevant plots of land, the Court finds it particularly important that appropriate arrangements be made in order to ensure that the expropriation proceedings are conducted and concluded without any further unnecessary delays, at the latest within one year from the date when this judgment becomes final. Should the expropriation proceedings not be completed within that time-limit or should the land not be expropriated, the judgment and the decisions delivered in favour of the applicant should be enforced within three months after that date, at the latest.

  1. APPLICATION OF ARTICLE 41 OF THE CONVENTION

59.  Article 41 of the Convention provides:

“If the Court finds that there has been a violation of the Convention or the Protocols thereto, and if the internal law of the High Contracting Party concerned allows only partial reparation to be made, the Court shall, if necessary, afford just satisfaction to the injured party.”

  1. Damage

60.  The applicant claimed 16,200 euros (EUR) in respect of pecuniary and non-pecuniary damage. It would appear that the pecuniary damage related to the damage allegedly caused to the applicant’s adjacent plots of land (see paragraph 8 above). The applicant submitted that he could not engage an expert witness to assess the exact amount of that damage, for which reason he made a joint claim for both pecuniary and non-pecuniary damage.

61.  The Government argued that the requested amount was excessive, especially bearing in mind that the applicant had contributed to a large extent to the length of the proceedings complained of, as he had filed numerous petitions and voluminous submissions. They also submitted that the domestic judicial system had not been operating in its full capacity, as many judges had retired, which had also affected the conduct of various proceedings.

62.  The Court notes that the applicant failed to specify the amount of pecuniary damage that he allegedly suffered due to the violation established by the Court and it therefore rejects this claim. However, it accepts that the applicant must have suffered non-pecuniary damage which cannot be sufficiently compensated by the finding of a violation alone. Making its assessment on an equitable basis, the Court awards him EUR 4,700 in respect of non-pecuniary damage, plus any tax that may be chargeable.

  1. Costs and expenses

63.  The applicant also claimed EUR 1,025 for the costs and expenses incurred before the domestic courts and before the Court.

64.  The Government contested the applicant’s claim.

65.  According to the Court’s case-law, an applicant is entitled to the reimbursement of costs and expenses only in so far as it has been shown that these were actually and necessarily incurred and are reasonable as to quantum (see Iatridis v. Greece (just satisfaction) [GC], no. 31107/96, § 54, ECHR 2000-XI). In the present case, regard being had to the documents in its possession and the above criteria, the Court considers it reasonable to award the entire sum claimed covering costs under all heads, plus any tax that may be chargeable to the applicant.

FOR THESE REASONS, THE COURT

  1. Rejects, unanimously, the Government’s request to strike the application out of the list;
  2. Declares, unanimously, the complaint, under Article 6 of the Convention and Article 1 of Protocol No. 1 to the Convention, about non-enforcement of a final domestic judgment and two administrative decisions admissible;
  3. Holds, unanimously, that there is no need to examine separately the complaints about the outcome of various other legal remedies used in order to have the judgment and the decisions in question enforced and the length of the proceedings before the Constitutional Court;
  4. Declares, unanimously, the remainder of the application inadmissible;
  5. Holds, unanimously, that there has been a violation of Article 6 of the Convention;
  6. Holds, unanimously, that there has been a violation of Article 1 of Protocol No. 1 to the Convention;
  7. Holds, by six votes to one, that the respondent State shall ensure that the expropriation proceedings in respect of plots of land nos. 1084/4 and 1084/10 are concluded within one year at the latest as of the date when this judgment becomes final;
  8. Holds, by six votes to one, that, if the expropriation proceedings are not concluded within one year as of the date when this judgment becomes final or if the land in question is not expropriated, the respondent State shall ensure the enforcement of the final domestic decisions delivered on 26 February and 29 and 30 March 2010 within three months after the expiry of the one-year period envisaged in respect of the conclusion of the expropriation proceedings;
  9. Holds, unanimously,

(a) that the respondent State is to pay the applicant, within three months from the date on which the judgment becomes final in accordance with Article 44 § 2 of the Convention, the following amounts:

(i) EUR 4,700 (four thousand seven hundred euros), plus any tax that may be chargeable, in respect of non-pecuniary damage;

(ii) EUR 1,025 (one thousand twenty-five euros), plus any tax that may be chargeable to the applicant, in respect of costs and expenses;

(iii) that from the expiry of the above-mentioned three months until settlement simple interest shall be payable on the above amounts at a rate equal to the marginal lending rate of the European Central Bank during the default period plus three percentage points;

  1.  Dismisses, unanimously, the remainder of the applicant’s claim for just satisfaction.

Done in English, and notified in writing on 22 February 2024, pursuant to Rule 77 §§ 2 and 3 of the Rules of Court.

 

 Ilse Freiwirth                             Marko Bošnjak
 Registrar                                      President

 

In accordance with Article 45 § 2 of the Convention and Rule 74 § 2 of the Rules of Court, the separate opinion of Judge Krzysztof Wojtyczek is annexed to this judgment.

M.B.
I.F.

PARTLY DISSENTING OPINION OF JUDGE WOJTYCZEK

1.  I respectfully disagree with the approach adopted in points 7 and 8 of the operative part of the present judgment.

2.  In the instant case, the applicant complained under Article 6 about the non-enforcement of a judgment and administrative decisions delivered in his favour in a civil-law dispute with a private party about property rights. At the same time, the applicant has not substantiated his claim that he has suffered material damage and has failed to quantify it (see paragraph 62). In these circumstances, the instant case could raise the preliminary question whether the applicant has really suffered any significant disadvantage.

In cases concerning civil-law litigation between private parties about property rights (raised under Article 6 and/or Article 1 of Protocol No. 1), it is preferable that the applicants show and quantify the specific material damage they have suffered so that it cannot be objected that the disadvantage they have suffered is not significant. I agree nonetheless that – in the circumstances of the instant case – the doubt in this respect should be decided in favour of the applicant.

3.  Furthermore, the instant case touches upon the rights of two classes of persons who were not parties to the proceedings before the Court: (i) the co-owners of plots of land nos. 1084/4 and 1084/10 mentioned in paragraph 5, and (ii) the owners of the adjacent plots. The majority rightly point to this feature of the case by stating the following in paragraph 58: “the Court cannot ignore the domestic courts’ findings that the objects in question, unlawfully constructed as they were and not in compliance with the relevant standards, provided the only access to the surrounding houses and their connection to the sewage system.” I note in this context that the co-owners of plots nos. 1084/4 and 1084/10 and the owners of the adjacent plots may have divergent interests and views in connection with the prospect of removing the sewage system as well as paving the road.

4.  The enforcement of domestic civil-law judgments deciding upon property rights is often a delicate issue involving conflicting legitimate interests of private parties. The majority have decided nonetheless to order specific individual measures ensuring the implementation of the instant judgment. The approach chosen triggers several objections. First, the impugned measures have been ordered by the Court of its own motion whereas the applicant did not submit any request in this respect. The Court has adjudicated on these questions ultra petita. Secondly, neither the applicant nor any of the co-owners of plot nos. 1084/4 and 1084/10 or the owners of the adjacent plots have been given the possibility to present their views about the optimal method of providing redress to the applicant. It is not certain that the measures ordered reflect the applicant’s preferences. Thirdly, before ordering the enforcement of a domestic judgment or administrative decision, it is necessary to verify that there are no legal or factual obstacles to its enforcement in domestic law; this is especially so in the present case when we take into account that almost fourteen years have elapsed since the decisions were handed down. Fourthly, the nature of the violation of the Convention in the instant case is not such as to leave no real choice as to the measures required to remedy it. It is debatable whether the measures ordered are a better solution than leaving some freedom of choice to the respondent State and the Committee of Ministers of the Council of Europe. The respondent State, exercising this freedom, could for instance decide to propose, as a possible manner of implementing the present judgment, pecuniary compensation for the material damage suffered. I further note in this context that although the possible expropriation (envisaged in point 8 of the operative part) should entail compensation corresponding to the current value of the expropriated plot, it will not bring compensation for any other possible type of material damage suffered (for instance a possible lucrum cessans, if any). In any event, expropriation will not ensure the enforcement of the domestic judgment and administrative decisions in favour of the applicant.

5.  In conclusion, I would like to stress that the instant case raises once again important issues of procedural justice. The Court has ordered measures which may have a far-reaching impact upon the rights of other persons whereas none of those persons was granted the right to be heard before the Court.

In the circumstances presented above, it would have been preferable to refrain from ordering any specific implementation measures and to ensure that the respondent State – acting under the supervision of the Committee of Ministers – retained the possibility of proposing the optimal manner of implementing the present judgment, ensuring the best balance between the – possibly – conflicting interests of the persons concerned. In any event, a rational choice of the optimal implementing measures would have required establishing all the relevant current factual circumstances concerning the plots in question as well as the neighbouring plots, including the current preferences of the applicant and the other persons concerned.

 

 

 

Copyright © 2024 Pravosudna akademija, Srbija